Καθώς η ετήσια σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (UNGA) πλησίαζε προς την ολοκλήρωσή της την περασμένη εβδομάδα, η Κίνα και η Βραζιλία φιλοξένησαν μια συνάντηση 17 μελών στο περιθώριο της. Ο στόχος του συνεδρίου της 27ης Σεπτεμβρίου: συγκέντρωση υποστήριξης πίσω από το ειρηνευτικό τους σχέδιο για τον πόλεμο της Ουκρανίας.

Η Ρωσία ξεκίνησε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, σηματοδοτώντας τον μεγαλύτερο πόλεμο στην Ευρώπη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αναδιαμορφώνοντας θεμελιωδώς τις παγκόσμιες σχέσεις και την οικονομία, με τις αλυσίδες εφοδιασμού και την επισιτιστική ασφάλεια να διαταράσσονται σε όλο τον πλανήτη.

Έκτοτε, και ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες, η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν κλιμακώσει τις επιθέσεις η μία στα εδάφη της άλλης. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Vuhledar στην κορυφή του λόφου στην ανατολική Ουκρανία.

Αλλά παράλληλα με τις έντονες μάχες, μια παράλληλη μάχη διαμορφώνεται γρήγορα – για τα ανταγωνιστικά ειρηνευτικά σχέδια που θα προσπαθήσουν να τερματίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η ανάλυση της πολιτικού επιστήμονα Μάσα Χέντμπουργκ για το Κέντρο Ρωσικών και Ευρασιατικών Σπουδών Davis του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ εκτιμά ότι μεταξύ Μαρτίου 2022 και Ιουλίου 2024, παρουσιάστηκαν τουλάχιστον 25 ειρηνευτικά σχέδια.

Η Ουκρανία, ωστόσο, επιμένει ότι μόνο το ειρηνευτικό σχέδιο που έχει παρουσιάσει είναι αποδεκτό από αυτήν.

Ποια είναι, λοιπόν, τα διάφορα ειρηνευτικά σχέδια, σε τι διαφέρουν – και πού τα στηρίζουν οι χώρες;

Σχέδιο Κίνας και Βραζιλίας

Τη συνεδρίαση στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για τη νεοσύστατη ομάδα «Φίλοι για την Ειρήνη» προήδρευσαν ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Γουάνγκ Γι, και ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής της Βραζιλίας, Σέλσο Αμορίμ. Στη συνάντηση δεν συμμετείχαν η Ουκρανία ή η Ρωσία.

Αυτό το σχέδιο προτάθηκε για πρώτη φορά από τις δύο χώρες τον Μάιο. Σύμφωνα με δήλωση που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο της κυβέρνησης της Βραζιλίας, το σχέδιο προβλέπει:

  • Ρωσία και Ουκρανία να μην επεκτείνουν το πεδίο της μάχης. Να μην κλιμακωθεί η μάχη. και όχι προβοκάτσια.
  • Επανάληψη του άμεσου διαλόγου και ώθηση για αποκλιμάκωση μέχρι να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός. Η Κίνα και η Βραζιλία ζητούν μια διεθνή ειρηνευτική διάσκεψη στην οποία θα αναγνωριστεί και θα παρευρεθεί τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία.
  • Περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια στις πληγείσες περιοχές.
  • Πυρηνικά όπλα και άλλα όπλα μαζικής καταστροφής να μην χρησιμοποιούνται.
  • Οι επιθέσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις πρέπει να αντιταχθούν.
  • Η διαίρεση του κόσμου σε «απομονωμένες πολιτικές ή οικονομικές ομάδες» πρέπει να αντιταχθεί. Αντίθετα, θα πρέπει να υποστηριχθεί η διεθνής συνεργασία σε θέματα ενέργειας, νομίσματος, χρηματοδότησης, εμπορίου, επισιτιστικής ασφάλειας και ασφάλειας υποδομών ζωτικής σημασίας.

Αυτό το σχέδιο έχει τις ρίζες του σε ένα σχέδιο που υποστήριξε η Κίνα από τις αρχές του πολέμου.

Η Ελβετία, η οποία έστειλε παρατηρητή στη συνάντηση που διοργανώθηκε από την Κίνα και τη Βραζιλία, χαιρέτισε την πρότασή τους. Αλλά η συμμετοχή της χώρας και η υποστήριξή της στο σχέδιο Κίνας-Βραζιλίας προκάλεσαν κριτική από την Ουκρανία.

Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας ανέφερε σε δήλωση ότι η φόρμουλα ειρήνης που πρότεινε ο Volodymyr Zelenskyy ήταν «ο μόνος τρόπος για μια συνολική, δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη». Ο Ζελένσκι έχει υποστηρίξει εδώ και καιρό ότι η Ρωσία πρέπει να «αναγκαστεί σε ειρήνη» και ότι οι προσπάθειες διαπραγμάτευσης με τη Μόσχα θα ήταν μάταιες.

Τον Ιούνιο, η Ελβετία φιλοξένησε μια ειρηνευτική σύνοδο κορυφής βασισμένη στο ειρηνευτικό σχέδιο του Zelenskyy – ένα κονκλάβιο στο οποίο δεν συμμετείχαν ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα. Η Βραζιλία, η οποία συμμετείχε σε εκείνη τη σύνοδο κορυφής, δεν υπέγραψε τη δήλωση που δημοσιεύθηκε στο τέλος αυτής της συνάντησης.

Το σχέδιο της Ουκρανίας

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Ζελένσκι είναι διαφορετικό από το σχέδιο νίκης πέντε σημείων που συζήτησε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κατά την επίσκεψη του Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον και τη Νέα Υόρκη τον περασμένο μήνα.

Το σχέδιο ειρήνης έχει 10 πυλώνες:

  • Αποκαταστάθηκε η ασφάλεια γύρω από το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης στη Zaporizhzhia, το οποίο κατέχεται από τη Ρωσία.
  • Προστατεύονται οι εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας.
  • Η υποδομή ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, η οποία έχει καταστραφεί από τις ρωσικές επιθέσεις, θα αποκατασταθεί. Επιβάλλονται περιορισμοί τιμών στους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας.
  • Όλοι οι κρατούμενοι, καθώς και όλα τα παιδιά και οι ενήλικες που απελάθηκαν στη Ρωσία, απελευθερώνονται.
  • Η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας να αποκατασταθεί και να επιβεβαιωθεί εκ νέου από τη Ρωσία σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ.
  • Τα ρωσικά στρατεύματα να αποσυρθούν και οι εχθροπραξίες να σταματήσουν. Τα κρατικά σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία θα αποκατασταθούν.
  • Ιδρύεται ειδικό δικαστήριο για τη διερεύνηση των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου.
  • Να προστατευθεί το περιβάλλον και να αποκατασταθούν οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού.
  • Να γίνει αποτροπή κλιμάκωσης της σύγκρουσης και εγγύηση ασφάλειας για την Ουκρανία στον ευρωατλαντικό χώρο.
  • Έγγραφο που θα υπογραφεί και από τα δύο μέρη που επιβεβαιώνει το τέλος του πολέμου.

Το σχέδιο της Ρωσίας

Όμως η Ουκρανία δεν είναι η μόνη πλευρά στον πόλεμο με σχέδιο ειρήνης. Η Ρωσία, ο επιτιθέμενος, έχει επίσης το σχέδιό της για την ειρήνη.

Τον Ιούνιο, ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής για την ειρήνη στην Ελβετία, υπό την αιγίδα της Ουκρανίας, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν παρουσίασε το σχέδιό του για κατάπαυση του πυρός κατά τη διάρκεια συνάντησης με Ρώσους πρεσβευτές. Ρώτησε:

  • Η Ουκρανία θα αποσύρει τα στρατεύματά της από εδάφη που μερικώς κατεχόμενα από τη Ρωσία – Χερσώνα, Ζαπορίζια, Ντόνετσκ και Λουχάνσκ.
  • Η Ουκρανία θα εγκαταλείψει την ένταξη στο ΝΑΤΟ πριν ξεκινήσουν οι ειρηνευτικές συνομιλίες.

Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ επέκριναν αυτό το σχέδιο. Ο προεδρικός σύμβουλος της Ουκρανίας, Mykhailo Podolyak, το έκρινε «προσβλητικό για την κοινή λογική».

Ο Ζελένσκι είπε στον ιταλικό τηλεοπτικό σταθμό Sky TG24: «Αυτά τα μηνύματα είναι μηνύματα τελεσίγραφο. Είναι το ίδιο που έκανε ο Χίτλερ, όταν είπε «δώστε μου ένα μέρος της Τσεχοσλοβακίας και θα τελειώσει εδώ».

Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν είπε ότι ο Πούτιν «δεν είναι σε καμία θέση να υπαγορεύσει στην Ουκρανία τι πρέπει να κάνει για να επιφέρει ειρήνη».

ειρηνευτικό σχέδιο της Αφρικής

Τον Ιούνιο του 2023, ηγέτες επτά χωρών στην Αφρική συναντήθηκαν χωριστά τόσο με τον Ζελένσκι όσο και με τον Πούτιν. Η αντιπροσωπεία αποτελούνταν από τους προέδρους της Νότιας Αφρικής, της Αιγύπτου, της Σενεγάλης, της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, των Κομόρων, της Ζάμπια και της Ουγκάντα.

Η πρόταση αυτή περιελάμβανε 10 σημεία αλλά δεν τέθηκε ποτέ στα χαρτιά. Τα κύρια στοιχεία ήταν:

  • Να αναγνωριστεί η κυριαρχία της Ρωσίας και της Ουκρανίας.
  • Οι απρόσκοπτες εξαγωγές σιτηρών θα συνεχιστούν.
  • Μάχη για αποκλιμάκωση και έναρξη διαπραγματεύσεων.
  • Να απελευθερωθούν οι αιχμάλωτοι πολέμου και να αυξηθεί η ανθρωπιστική βοήθεια.

Τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ζελένσκι ανέφεραν ότι το σχέδιο δεν θα λειτουργούσε.

Ο Ζελένσκι απέρριψε το σχέδιο, λέγοντας ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες θα είναι δυνατές μόνο μετά την αποχώρηση της Ρωσίας.

«Το να επιτρέπουμε οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία τώρα, ενώ ο κατακτητής βρίσκεται στη γη μας, σημαίνει να παγώσει ο πόλεμος, να παγώσει τα πάντα: πόνο και βάσανα», είπε σε συνέντευξη Τύπου.

Η συμμετοχή της Ινδίας στις ειρηνευτικές προσπάθειες

Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Ζελένσκι συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, για τρίτη φορά φέτος.

Ο Zelenskyy έγραψε σε μια ανάρτησή του στον λογαριασμό του X ότι η «εφαρμογή της Φόρμουλας Ειρήνης» συζητήθηκε στη συνάντηση στη Νέα Υόρκη.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας Σουμπραχμανιάμ Τζαϊσανκάρ δήλωσε νωρίτερα, στις 10 Σεπτεμβρίου: «Σε αυτή τη σύγκρουση, δεν πιστεύουμε ότι θα έρθει μια λύση από το πεδίο της μάχης, επομένως πιστεύουμε ότι οι διαπραγματεύσεις είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός, κάποια στιγμή πρέπει να υπάρξουν διαπραγματεύσεις».

Πρόσθεσε ότι «έχουν γίνει κατά καιρούς προτάσεις» για την Ινδία να φιλοξενήσει μια ειρηνευτική διάσκεψη για το θέμα.

Ωστόσο, η χώρα της Νότιας Ασίας δεν έχει προτείνει ένα δικό της ειρηνευτικό σχέδιο και, παρά την πρόσφατη χαραμάδα μεταξύ του Μόντι και του Ζελένσκι, το Νέο Δελχί και το Κίεβο έχουν έντονες διαφορές σχετικά με το πώς να εργαστούν για την ειρήνη στην Ουκρανία.

Αν και η Ινδία συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής για την ειρήνη στην Ελβετία, αρνήθηκε να υπογράψει το τελικό έγγραφο, το οποίο βασίστηκε στο ειρηνευτικό σχέδιο του Zelenskyy που η Ινδία δεν έχει υποστηρίξει ρητά. Η Ινδία επέμεινε ότι μπορούσε να συμφωνήσει μόνο σε ένα σχέδιο ειρήνης που θα προέκυπτε από συνομιλίες στις οποίες συμμετείχε και η Ρωσία.

Τον Αύγουστο, όταν ο Μόντι επισκέφθηκε το Κίεβο, και έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας που επισκέφθηκε την Ουκρανία από τότε που έγινε ανεξάρτητη χώρα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Ζελένσκι αμφισβήτησε τα διαπιστευτήρια της Ινδίας να φιλοξενήσει μια σύνοδο κορυφής για την ειρήνη, όταν δεν είχε αποδεχθεί το αποτέλεσμα του ελβετικού κονκλάβου.

Γιατί η Ουκρανία θέλει να εφαρμοστεί μόνο το σχέδιό της;

«Το πρόβλημα είναι με τον όρο «διαπραγματεύσεις», δήλωσε στο Al Jazeera ο John Lough, συνεργάτης στο πρόγραμμα σκέψης Chatham House με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο για τη Ρωσία και την Ευρασία.

«Οι Ρώσοι επιδιώκουν έναν μαξιμαλιστικό στόχο – την επέκταση του εδάφους», είπε, προσθέτοντας ότι η Ρωσία στοχεύει επίσης να ανατρέψει τον Ζελένσκι και να τον αντικαταστήσει με έναν «υποψήφιο ηγέτη». Αυτό, είπε, στοχεύει στην επιστροφή της Ουκρανίας στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.

«Ο Πούτιν θέλει απλώς να διαπραγματευτεί τους όρους της παράδοσης της Ουκρανίας. Αυτό εννοεί όταν λέει ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί».

Ο Lough εξήγησε ότι η Ουκρανία, από την άλλη πλευρά – παρ’ όλη τη σκληρή ρητορική της – ουσιαστικά «αναζητά έναν συμβιβασμό που θα παρέχει στο μη κατεχόμενο τμήμα της χώρας δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας».

«Για την Ουκρανία, αυτό είναι ένα ζήτημα διατήρησης της κυριαρχίας της», είπε ο Lough. «Τα κινεζικά/βραζιλιάνικα ειρηνευτικά σχέδια είναι απλώς ρωσικές προτάσεις σε διαφορετική συσκευασία».

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ