Οι συνέπειες της εξαφάνισης των πτηνών είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Η απώλεια εκατοντάδων ειδών που προκλήθηκαν από τον άνθρωπο από τότε που εμφανίστηκαν στη Γη διαγράφει τους ρόλους, συχνά αναντικατάστατους, που αντιπροσωπεύει κάθε πουλί για τα οικοσυστήματα: η επικονίαση, η διασπορά των σπόρων και ο έλεγχος των παρασίτων είναι μόνο μερικά από αυτά, σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τους ερευνητές Το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και το CREAF δημοσιεύτηκαν αυτήν την Πέμπτη στο περιοδικό Επιστήμη.
Το έργο διευκρινίζει ότι η ανθρωπότητα έχει προκαλέσει μέχρι στιγμής την εξαφάνιση περίπου 600 ειδών πτηνών και ότι, στους επόμενους δύο αιώνες, οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορεί να εξαλείψουν άλλες 1.300 ποικιλίες σε αυτό που αποκαλεί «μια τεράστια καταστροφή της βιοποικιλότητας, Anna Traveset Research Professor IMEDEA (CSIC-UIB), για το Science Media Center Ισπανία.
Ο Traveset εξηγεί ότι αυτό που έχει ήδη εξαφανιστεί «έχει προκαλέσει σημαντική απώλεια λειτουργικού χώρου – το σύνολο των οικολογικών ρόλων που παίζουν τα είδη σε ένα οικοσύστημα – και 3.000 εκατομμύρια χρόνια μοναδικής εξελικτικής ιστορίας. Το τελευταίο υπονοεί ότι όχι μόνο χάθηκαν πολλά είδη, αλλά και ολόκληρα κλαδιά του δέντρου της ζωής».
Πουλιά που ελέγχουν τα παράσιτα τρώγοντας έντομα, οδοκαθαριστές που ανακυκλώνουν τη νεκρή ύλη, άλλα που τρώνε φρούτα και διασπείρουν σπόρους επιτρέποντας σε περισσότερα φυτά και δέντρα να αναπτυχθούν… Όταν ένα είδος εξαφανίζεται, ο ρόλος του στο οικοσύστημα πεθαίνει μαζί του. Όσο περισσότερα είδη με διαφορετικούς ρόλους εξαφανίζονται, τόσο περισσότερη λειτουργική ποικιλομορφία χάνεται. Υπό αυτή την έννοια, η μελέτη προειδοποιεί ότι το 20% της λειτουργικής ποικιλομορφίας έχει ήδη χαθεί παγκοσμίως και προβλέπει ότι στα επόμενα 200 χρόνια ενδέχεται να προστεθεί ένα επιπλέον 7%.
Μια περίπτωση βασικού και ευάλωτου είδους στην Καταλονία είναι ο γενειοφόρος γύπας (Gypaetus barbatus), ένας γύπας που τρέφεται με υπολείμματα οστών και βοηθά στην ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών.
«Έχουμε παρατηρήσει ότι υπάρχει μια τάση για εξαφάνιση ειδών που παίζουν μοναδικό ρόλο στο οικοσύστημα. Για παράδειγμα, το εμβληματικό Dodo (Raphus cucullatus) οι διασκορπισμένοι σπόροι μεγάλων καρπών στο νησί του Μαυρίκιου και λίγα πουλιά αντικαθιστούν αυτή τη λειτουργία», εξηγεί ο Ferran Sanyol, ερευνητής του CREAF και ένας από τους κύριους συγγραφείς της δημοσίευσης. Μια περίπτωση βασικού και ευάλωτου είδους στην Καταλονία είναι ο γενειοφόρος γύπας (Ένας γενειοφόρος αετός), ένας γύπας που τρέφεται με οστά παραμένει και βοηθά στην ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών: «Αυτό το είδος δεν απειλείται σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά βρίσκεται σε αυτήν την περιοχή», συνεχίζει ο Sanyol.
Οι συγγραφείς, μετά τη διεξαγωγή αυτής της «τιτάνιας» έρευνας, προειδοποιούν ότι ολόκληρες γενεαλογίες πτηνών έχουν ήδη εξαφανιστεί – είδη που είναι διαφορετικά, αλλά που έχουν κοινό πρόγονο στα γονίδιά τους. Τα μέρη που πλήττονται περισσότερο είναι τα νησιά, όπου έως και 1.000 είδη θα μπορούσαν να εξαφανιστούν και να προκαλέσουν «οικολογικές καταρρεύσεις», καθώς «τα οικοσυστήματα τους είναι πιο απλοποιημένα και, επομένως, πιο ευάλωτα σε διαταραχές από τις ηπειρωτικές περιοχές», λέει ο Traveset.
Ο Borja Milá, ερευνητής στο Εθνικό Μουσείο Φυσικών Επιστημών του CSIC, τόνισε ότι «αυτό το έργο αντιπροσωπεύει την καλύτερη εκτίμηση μέχρι σήμερα για τον αντίκτυπο που είχαν και πρόκειται να έχουν οι άνθρωποι στον ρυθμό εξαφάνισης μιας κύριας ταξινομικής ομάδας όπως όπως τα πουλιά, και τι σημαίνουν αυτές οι εξαφανίσεις από την άποψη της απώλειας της λειτουργικότητας του οικοσυστήματος και της φυλογενετικής ποικιλότητας».
Το 5% των γενεαλογιών έχουν διαβρωθεί. Αυτό ισοδυναμεί με τη διαγραφή 3 δισεκατομμυρίων ετών εξελικτικής ιστορίας σε λίγα χρόνια.
Φεράν Σανιόλ
— Ερευνητής του CREAF και ένας από τους κύριους συγγραφείς της έκδοσης
Η έρευνα δείχνει ότι το 5% των γενεαλογιών έχουν ήδη διαβρωθεί. Μερικά παραδείγματα αυτών των εξαφανισμένων γραμμών είναι τα πουλιά ελέφαντα (Aepyornithiformes), που μπορούσε να μετρήσει σχεδόν τρία μέτρα και ζούσε στη Μαδαγασκάρη ή στις μωές (Dinornithiformes), μεγάλα φυτοφάγα που κατοικούσαν στη Νέα Ζηλανδία. «Εάν οι προβλέψεις πραγματοποιηθούν στο μέλλον, ένα άλλο 3% των γενεαλογιών θα μπορούσε να εξαφανιστεί», προσθέτει ο Sanyol. Ένα από αυτά είναι τα είδη της υποοικογένειας Drepanidinae ο μελιτοπουλάκια ενδημικά της Χαβάης, τα οποία έχουν ήδη χάσει το μισό είδος τους και «είναι απαραίτητα για την επικονίαση των λουλουδιών», προειδοποιεί ο ερευνητής.
Τα ισπανικά αρχιπέλαγα, σε κίνδυνο
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι περισσότερες από τις εξαφανίσεις συγκεντρώνονται στα νησιά. Συγκεκριμένα, από όλα τα είδη που έχουν εξαφανιστεί, το 80% ήταν νησιωτικά και, κατά συνέπεια, το 31% της λειτουργικής ποικιλότητας έχει ήδη χαθεί σε αυτά τα οικοσυστήματα. «Το μέλλον δεν είναι πολύ ενθαρρυντικό, αφού βλέπουμε ότι αν δεν αναλάβουμε δράση, χίλια περισσότερα νησιωτικά είδη θα μπορούσαν να έχουν εξαφανιστεί μέχρι το 2224», προειδοποιεί ο Sanyol. Μεταξύ των λόγων που επισημαίνουν είναι ότι δεν μπορούν διαφυγή νέων εξωτικών ειδών ή οικόσιτων ζώων όπως οι γάτες, που τα κυνηγούν ή εισάγουν νέες ασθένειες.
Μερικές κοντινές περιπτώσεις ειδών με βασικό ρόλο εντοπίζονται στα Κανάρια Νησιά, όπου το περιστέρι rabiche (Το περιστέρι της Ιουνωνίας) και το τιρκουάζ περιστέρι (Columba bollii) συμβάλλουν στην αναγέννηση των δαφνοδασών, αφού τρέφονται με τους καρπούς τους και, σε αντάλλαγμα, διασκορπίζουν τους σπόρους τους. «Και τα δύο αρχίζουν να απειλούνται στην Ισπανία και με την εξαφάνισή τους θα χάναμε αυτόν τον ρόλο», προειδοποιεί ο επιστήμονας. Από την πλευρά του, το ψαλιδικό νερό των Βαλεαρίδων (Puffinus mauretanicus)ένα θαλασσοπούλι, συμβάλλει στους κύκλους θρεπτικών στοιχείων στα παράκτια ύδατα μέσω των απορριμμάτων του, «είναι ένα ενδημικό είδος που αναπαράγεται μόνο στις Βαλεαρίδες Νήσους και κινδυνεύει με εξαφάνιση», προσθέτει.
Για να συλλέξουν τα παλαιότερα δεδομένα, οι συγγραφείς ταξίδεψαν σε μουσεία σε διάφορες χώρες όπου φυλάσσονται ταριχευμένα πτηνά, σκελετοί και απολιθώματα εξαφανισμένων δειγμάτων.
Βελτιώστε τις στρατηγικές διατήρησης
Για τη διεξαγωγή της έρευνας, η ομάδα ανέλυσε την απώλεια της ποικιλότητας των πτηνών σε τρεις βασικές περιόδους: από πριν από 130.000 χρόνια. από το 1500, την ημερομηνία που η IUCN άρχισε να μετράει εξαφανισμένα και απειλούμενα είδη. και τα επόμενα 200 χρόνια.
Για να συλλέξουν τα παλαιότερα δεδομένα, οι συγγραφείς ταξίδεψαν σε μουσεία σε διάφορες χώρες όπου φυλάσσονται ταριχευμένα πτηνά, σκελετοί και απολιθώματα εξαφανισμένων δειγμάτων. Για καθένα από αυτά τα είδη, μετρήθηκαν ορισμένα χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος φτερού, το ράμφος ή το ύψος και, χάρη σε αυτές τις πληροφορίες, μπόρεσαν να συμπεράνουν τον ρόλο τους, “για παράδειγμα, αν έχουν μακρύ ράμφος είναι πιθανώς επικονιαστές”, λέει. Σαγιόλ. Με όλες αυτές τις πληροφορίες, τα τρέχοντα δεδομένα και χάρη σε μαθηματικά μοντέλα μπόρεσαν να ανακαλύψουν το παρελθόν και το μέλλον της εξαφάνισης των πτηνών.
«Αυτή η επιστημονική εργασία μας υπενθυμίζει ότι η τρέχουσα κρίση εξαφάνισης δεν περιορίζεται στον αριθμό των ειδών, αλλά ότι η λειτουργική και γενεαλογική ποικιλομορφία είναι επίσης μειωμένη», λέει ο Tom Matthews, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και πρώτος συγγραφέας της μελέτης. «Η κατανόηση του αντίκτυπου των προηγούμενων εξαφανίσεων θα μας βοηθήσει να μετρήσουμε καλύτερα τις μελλοντικές συνέπειες στα οικοσυστήματα και, ως εκ τούτου, να βελτιώσουμε τις παγκόσμιες στρατηγικές διατήρησης και αποκατάστασης», καταλήγει.
Ο Nicolás López-Jiménez, μέλος της Μονάδας Κοινωνίας και Επικράτειας και εκπρόσωπος SEO/BirdLife στην Αστούρια, επεσήμανε στην SCM ότι «αυτός ο τύπος δημοσιεύσεων και τα δεδομένα που παρέχουν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την προετοιμασία καταλόγων προστασίας ειδών ότι ένα από τα κριτήρια για τη διατήρηση ενός είδους και την ένταξή του στη μία ή την άλλη κατηγορία απειλής θα βασίζεται στον λειτουργικό του ρόλο σε ένα οικοσύστημα και, ακόμη περισσότερο, στην αξία των υπηρεσιών οικοσυστήματος που παρέχει και στις αρνητικές συνέπειες Αυτό θα προέκυπτε από την απώλεια των λειτουργιών που σχετίζονται με αυτόν τον ρόλο που παίζει στο οικοσύστημα όπου ζει».
