ΝΟ Μοχαμάντι έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής της στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων του λαού του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μαραζώνουν στις φυλακές της χώρας χωρίς πρόσβαση σε κατάλληλη ιατρική περίθαλψη. Η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης βρίσκεται τώρα σε παρόμοια επισφαλή θέση, καθώς η υγεία της επιδεινώνεται εντός των ορίων του διαβόητου σωφρονιστικού συστήματος του Ιράν. Η οικογένεια της Μοχαμάντι λέει στο TIME ότι η επιδείνωση της υγείας της συνδέεται άμεσα με την απαγόρευση των ιρανικών σωφρονιστικών αρχών της ζωτικής ιατρικής περίθαλψης – την οποία περιγράφουν ως σκόπιμη προσπάθεια να την «εξολοθρεύσουν».
Η Mohammadi τελικά εισήχθη στο νοσοκομείο αυτή την εβδομάδα, μετά από περισσότερους από δύο μήνες αιτημάτων, αλλά η οικογένειά της και άλλοι που συνηγορούν υπέρ της πες ότι δεν θα είναι αρκετό για να τη σώσεις. «Μια απλή μεταφορά στο νοσοκομείο δεν θα αντιμετωπίσει τα σοβαρά ζητήματα που προκαλούνται από μήνες παραμέλησης και στέρησης», λέει η οικογένεια του Μοχαμάντι στο TIME. «Πρέπει να της χορηγηθεί άδεια για να λάβει ολοκληρωμένη θεραπεία για πολλαπλές παθήσεις».
Το πιο σοβαρό πρόβλημα υγείας του Mohammadi περιλαμβάνει επιπλοκές με μια μείζονα καρδιακή αρτηρία, η οποία τοποθετήθηκε στεντ το 2022 λόγω απόφραξης 75%. Η οικογένειά της είπε ότι επανειλημμένα αιτήματα για ιατρική παρέμβαση απορρίφθηκαν επανειλημμένα από αξιωματούχους της φυλακής Evin της Τεχεράνης μόλις την 1η Οκτωβρίου. Κανείς δεν ξέρει πόσο καιρό θα επιτραπεί στον Mohammadi να παραμείνει στο νοσοκομείο πριν επιστρέψει στο Evin, όπου κρατούνται εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι και αντιφρονούντες. Εκεί ο Μοχαμάντι εκτίει επί του παρόντος ποινή 13 ετών και πλέον, που ήταν την περασμένη εβδομάδα παράταση κατά έξι μήνες αφού διαμαρτυρήθηκε για την εκτέλεση ενός άλλου κρατουμένου τον Αύγουστο.
Η οικογένειά της και οι σύμμαχοί της φοβούνται ότι στην τρέχουσα κατάστασή της, αυτός ο χρόνος φυλάκισης ισοδυναμεί με θανατική ποινή. «Δεν μπορούν απλώς να τη σκοτώσουν ανοιχτά στη φυλακή, και έτσι η άρνηση της ιατρικής περίθαλψης είναι ένα είδος ανεπαίσθητου τρόπου για να την σπρώξουν στο θάνατο χωρίς να αποδεχτούν την ευθύνη του θανάτου της», λέει στο TIME από το Όσλο ο αδερφός της, Hamidreza Mohammadi, «γιατί αν πεθαίνει από καρδιακή προσβολή, θα πουν ότι ήταν απλώς καρδιακή προσβολή».
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ιρανικές αρχές αρνούνται την ιατρική περίθαλψη στον Μοχαμάντι. Ο 52χρονος ακτιβιστής έχει μέσα και έξω από τη φυλακή τουλάχιστον από το 2010, όταν συνελήφθη για την εμπλοκή της με το Κέντρο Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια οργάνωση που ιδρύθηκε από τη συνάδελφό της, βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, Σιρίν Εμπαντί. Η Mohammadi κρατήθηκε στην απομόνωση για ένα μήνα, διάστημα κατά το οποίο ο αδελφός της λέει ότι βασανίστηκε. «Αρρώστησε και μετά έπρεπε να την πάνε στο νοσοκομείο», λέει. «Δεν ήθελαν να την ελευθερώσουν, αλλά ήταν σε τρομερή κατάσταση. Ήταν σχεδόν παράλυτη. Δεν μπορούσε να περπατήσει».
Κατά τη διάρκεια μιας μεταγενέστερης θητείας στη φυλακή, το 2018, η Mohammadi υπέστη εβδομάδες έντονης ασθένειας και μυϊκούς σπασμούς πριν μεταφερθεί τελικά σε νοσοκομείο για θεραπεία, αιτήματα για τα οποία η οικογένειά της λέει ότι στο παρελθόν είχαν απορριφθεί. Ίσως η πιο σημαντική απειλή για την υγεία της ήρθε το 2022, όταν υπέστη πολλαπλά καρδιακά επεισόδια πριν μεταφερθεί τελικά στο νοσοκομείο για επείγουσα εγχείρηση καρδιάς. Τρεις ημέρες αργότερα, παρά τις ιατρικές συμβουλές και προτού αναρρώσει πλήρως, επέστρεψε στη φυλακή, όπου παρέμεινε για τρεις ημέρες προτού αποφυλακιστεί με άδεια. Ένα μήνα αργότερα, συνελήφθη εκ νέου και επέστρεψε στη φυλακή, όπου παραμένει έκτοτε.
«Η Νάργες είχε σχεδιάσει να επιστρέψει οικειοθελώς στη φυλακή στο τέλος της ιατρικής της άδειας και μάλιστα το ανακοίνωσε δημόσια στο Instagram το προηγούμενο βράδυ», λέει στο TIME από το Παρίσι, όπου ζει εξόριστος, ο σύζυγός της, ο Ιρανός δημοσιογράφος και ακτιβιστής Taghi Rahmani. με τα έφηβα δίδυμα τους. «Αλλά την ίδια μέρα, μόλις τρεις ώρες πριν να φύγει, οι αρχές και οι πράκτορες ασφαλείας εισέβαλαν στο σπίτι μας, τη συνέλαβαν βίαια και την πήραν μακριά».
Η παρακράτηση της σωτήριας υγειονομικής περίθαλψης είναι χαρακτηριστικό, όχι σφάλμα, του σωφρονιστικού συστήματος του Ιράν. Σύμφωνα με έκθεση του 2022 από τη Διεθνή Αμνηστία, η εσκεμμένη άρνηση και καθυστέρηση της περίθαλψης είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 96 ατόμων υπό κράτηση από το Ιράν από το 2010. Η συντριπτική πλειονότητά τους ήταν κάτω των 59 ετών, εγείροντας ανησυχίες ότι οι ζωές περικόπτονται από την άρνηση υγειονομικής περίθαλψης . Η Αμνηστία αποδίδει την τάση στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους που λειτουργούν «εν μέσω μιας κουλτούρας ατιμωρησίας για βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση» και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρακτική «είναι μια σκόπιμη πράξη σκληρότητας που αποσκοπεί να σπάσει (τους κρατούμενους και τις οικογένειές τους) το πνεύμα αντίστασης, να τους τιμωρήσει για τη διαφωνία τους, ή ακόμη και να επιφέρει ή να επισπεύσει τον θάνατό τους».
Το πνεύμα αντίστασης του Mohammadi παραμένει προφανώς ισχυρό. Από τα όρια της γυναικείας πτέρυγας της φυλακής Evin, έχει οργανώσει καθιστικές κινητοποιήσεις, εργαστήρια και διαμαρτυρίες ενάντια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ιρανική κυβέρνηση, μερικές από τις οποίες ήταν συναντήθηκε με βία από τους δεσμοφύλακες. Τεκμηρίωσε με τόλμη την ύποπτη φωτιά που ξέσπασε στις φυλακές Εβίν το 2022 κατά τη διάρκεια της πανεθνικής εξέγερσης «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία». Ο Mohammadi ήταν ακόμα φυλακισμένος όταν η επιτροπή Νόμπελ ανακοίνωσε το βραβείο της ένα χρόνο αργότερα. Τα παιδιά της παρακολούθησαν την τελετή στη θέση της, διαβάζοντας την επιστολή της με την υπόσχεση: «Ο ιρανικός λαός θα διαλύσει την παρεμπόδιση και τον δεσποτισμό μέσω της επιμονής του. Μην έχετε καμία αμφιβολία – αυτό είναι σίγουρο».
Για τους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένα βραβείο Νόμπελ μπορεί να λειτουργήσει ως α ασπίδα. Μπορεί να μην λειτουργεί έτσι στο Ιράν. Ο Εμπαντί, ο οποίος κέρδισε 20 χρόνια νωρίτερα, έγραψε για Ιρανοί πράκτορες σχεδιάζουν να ντροπιάσουν τον γάμο της. Ο αδερφός του Mohammadi λέει ότι, μετά την τελετή στο Όσλο, οι αρχές των φυλακών διέκοψαν τη νέα βραβευμένη από κάθε επαφή με την οικογένειά της.
«Το καθεστώς είναι απλώς θυμωμένο που μια γυναίκα στο Ιράν αναγνωρίζεται για τον ακτιβισμό της», λέει. «Προσποιείται επίσης ή δείχνει στον κόσμο ότι δεν τους νοιάζει αν είναι νικήτρια του Νόμπελ Ειρήνης ή όχι. Θα κάνουν ό,τι θέλουν».
