Κριτική: Ο Jon Fosse συναντά τον θάνατο στο “Whiteness”

Ξεκινά με έναν άντρα σε ένα αυτοκίνητο. Κάπως έτσι ξεκίνησε και η μαγευτική σουίτα του Jon Fosse «The Septology». Αλλά στο πολύ σύντομο μυθιστόρημα «Whiteness», ο άνδρας οδηγεί τυχαία στα τέλη του φθινοπώρου, ακολουθεί άδειους δρόμους όλο και πιο μακριά σε ένα σκοτεινό δάσος όπου το αυτοκίνητο κολλάει στα αυλάκια. Γιατί τρέχει άσκοπα;» Ήταν κάτι που με είχε πιάσει», εξηγεί: «Τίποτα που μπορούσα να σκεφτώ να κάνω δεν μου έδωσε χαρά».

Έτσι σταδιακά αφήνει τη σχετική ασφάλεια του αυτοκινήτου και μπαίνει στο ολοένα και πιο μαύρο δάσος.

Συναντήσαμε έναν άλλο άντρα που μπαίνει σε ένα δάσος. «Στάθηκα στη μέση του μονοπατιού της ζωής μου/ μετά σε ένα σκοτεινό δάσος βρέθηκα». Η «Θεία Κωμωδία» του Δάντη – εδώ στη μετάφραση του Åke Ohlmark – εξελίσσεται σε μια κάθοδο στην Κόλαση και από εκεί ξανά. Αλλά εκεί που ο Dante περιγράφει το μυαλό του ως «βαρύ από ασφυξία», «μπερδεμένο» και «βαρύ από λύπη», ο αφηγητής του Fosse αισθάνεται μόνο προβάδισμα.

Ούτε υφίσταται ο Νορβηγός ένα φανταστικό ταξίδι μέσα από την κόλαση, την κόλαση και τον παράδεισο. Καθώς πέφτει το χιόνι και το σκοτάδι, και το κρύο πέφτει, χάνεται στο μαύρο δάσος. Εμφανίζεται μια ανάλαφρη φιγούρα και μετά δύο σχήματα που αποδεικνύεται ότι είναι οι γονείς του. Εμφανίζεται επίσης ένας ξυπόλητος άνδρας με κοστούμι και γραβάτα. Τα διηγείται όλα αυτά με ένα μισόπιστο βλέμμα.

Το “Whiteness” είναι μια συμπυκνωμένη πεζογραφία του θεατρικού έργου “Inne i svarta skogen” που έκανε πρεμιέρα την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε το “Whiteness”, 2023. Το έργο μεταφράζεται από τον Svante Aulis Löwenborg στον τρίμερο τόμο “Teater” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ο εκδότης Faethon. Το «Whiteness» έτυχε επίσης να εκδοθεί την ίδια χρονιά που ο Jon Fosse τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, πράγμα που σήμαινε ότι για πολλούς διεθνείς αναγνώστες ήρθε να χρησιμεύσει ως εισαγωγή στη συγγραφή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται ότι ο τίτλος είχε προβλήματα: ήταν πολιτικοποιημένος λευκότητα άλλαξε σε “A shining”.

Φυσικά και έχει σημασία για έναν άνθρωπο που πεθαίνει. Η έκδοση του παιχνιδιού μάς δίνει πολλές ενδείξεις για το ποιος είναι και συζητά τον Θεό και άλλα πράγματα που παραλείπονται στην πιο υποβλητική μυθιστορηματική έκδοση. Κάνει το μυθιστόρημα να λειτουργεί καλύτερα. Ο Fosse αντηχεί με συμβολισμούς και σκανδιναβικά παραμύθια καθώς σχεδόν τραγουδά τη δική του, ταυτόχρονα, σαθρή και ρευστή αφήγηση, γεμάτη από τις τυπικές επαναλήψεις που είναι η εκδοχή του ρεύμα συνείδησης. Ο μεταφραστής Lars Andersson πετυχαίνει περίφημα να γράψει ένα σουηδικό που είναι πιο κοντά στα νορβηγικά από ό,τι συνήθως.

Ο Jon Fosse έχει προσηλυτιστεί στον καθολικισμό, αλλά η απεικόνιση του θανάτου του δεν είναι καθόλου ορθόδοξη. Σε μόλις 64 σελίδες, μεταφέρει ένα μυστήριο που είναι όλο δικό του. Ο θάνατος είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός που γίνεται ωστόσο αντικείμενο αμφιβολιών, ερωτήσεων και ενστάσεων. Είναι πολύ ανθρώπινο και τελικά πολύ όμορφο.

Διαβάστε περισσότερα κείμενα του Jonas Thente και περισσότερες κριτικές για τρέχοντα βιβλία στο DN Kultur.