Σήμερα, ο κόσμος αντιμετωπίζει μια «πολυκρίση» – πολλές τρομερές κρίσεις που συμβαίνουν ταυτόχρονα, ενισχύονται και αλληλοτροφοδοτούνται, που είναι αδιαχώριστες. Οι παγκόσμιες χώρες του Νότου βιώνουν κλιματικές, πείνας, ενέργειας, χρέους και κρίσεις ανάπτυξης, που επιδεινώνονται από τους πολέμους και τις συγκρούσεις στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και αλλού. Οι απαντήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας σε αυτές τις κρίσεις εξετάζονται εξονυχιστικά, και για καλό λόγο.
Όταν, νωρίτερα φέτος, το Βατικανό συγκάλεσε συνέδριο με επίκεντρο την παγκόσμια κρίση χρέους, τα νέα από την Αίγυπτο έδωσαν μια ματιά στους παράγοντες πίσω από την κρίση, ορισμένοι από τους οποίους προέρχονταν από την Ουάσιγκτον: Οι επιδοτούμενες τιμές ψωμιού είχαν τετραπλασιαστεί λόγω της πίεσης του ΔΝΤ για μείωση των επιδοτήσεων. Ομοίως, στην Κένυα, ξέσπασαν διαδηλώσεις ενάντια σε ένα σχέδιο λιτότητας που είχε προτείνει η κυβέρνηση ως απάντηση στις μεταρρυθμίσεις που προέτρεψε το ΔΝΤ ως προϋποθέσεις για δανεισμό.
Όλα αυτά είναι αρκετά άσχημα. Αλλά το ΔΝΤ επιδεινώνει άσκοπα τις κρίσεις αναγκάζοντας τους πιο χρεωμένους δανειολήπτες του να πληρώνουν επιπλέον τέλη – προσαυξήσεις (PDF). Όλο και περισσότερες χώρες πρέπει να πληρώσουν αυτές τις περιττές «άχρηστες χρεώσεις», όπως τις αναφέρουν ορισμένοι αντίπαλοι, καθώς η κρίση χρέους συνεχίζεται.
Γιατί είναι περιττές οι προσαυξήσεις; Πρώτον, το ΔΝΤ δεν χρειάζεται έσοδα από τις προσαυξήσεις – ένα από τα δύο βασικά σκεπτικά που προβάλλει για να δικαιολογήσει την πολιτική. Όπως σημείωσε πρόσφατα η οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών Latindadd, το Ταμείο πέτυχε φέτος τον στόχο για τα προληπτικά υπόλοιπα. έχει αρκετά χρήματα χωρίς να χρειάζεται να πάρει περισσότερα από τις χώρες που δεν έχουν χρήματα, που αγωνίζονται να θρέψουν τους πληθυσμούς τους και να ανταποκριθούν στις κλιματικές καταστροφές.
Η άλλη δικαιολογία που προβάλλει το ΔΝΤ για την επιβολή των άδικων χρεώσεων για σκουπίδια; Ισχυρίζεται ότι αποθαρρύνουν άλλες χώρες από τη λήψη περιττών δανείων. Ωστόσο, έξι επιπλέον χώρες πληρώνουν τώρα προσαυξήσεις κατά το παρελθόν έτος, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του ΔΝΤ. Και όπως γνωρίζουν πολύ καλά οι άνθρωποι στον Παγκόσμιο Νότο, οι χώρες δεν απευθύνονται στο Ταμείο εκτός και αν είναι απαραίτητο. Η επικράτηση των «ταραχών του ΔΝΤ» σε χώρα μετά από χώρα – η Κένυα είναι απλώς η τελευταία – είναι απόδειξη αυτού.
Το Μαρόκο υπέστη έναν καταστροφικό σεισμό πέρυσι που σκότωσε περίπου 3.000 ανθρώπους και επηρέασε περισσότερα από 6 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων 380.000 «προσωρινά ή μόνιμα άστεγων» σύμφωνα με τον Ερυθρό Σταυρό. Βιώνει επίσης μια κρίση νερού. Σίγουρα, το Μαρόκο μπορεί να αξιοποιήσει πολύ καλύτερα τον προϋπολογισμό του από τις προσαυξήσεις του ΔΝΤ. Ωστόσο, το Μαρόκο, επίσης, διατρέχει «υψηλό κίνδυνο» να χρειαστεί σύντομα να πληρώσει τα ακριβά τέλη.
Το Ινστιτούτο Lowy επισημαίνει έναν άλλο λόγο για τον οποίο οι προσαυξήσεις θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τα προβλήματα του Μαρόκου: «Το πιο προφανές πρόβλημα με τις προσαυξήσεις είναι ότι είναι προκυκλικές – ενισχύοντας την οικονομική ύφεση περιορίζοντας περαιτέρω τον δημοσιονομικό χώρο για τις κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Πολλές έρευνες του ΔΝΤ καταδεικνύουν τη σημασία της αντικυκλικής δημοσιονομικής πολιτικής για την καταπολέμηση των οικονομικών κρίσεων. Η επιβολή προκυκλικού κόστους λειτουργεί άμεσα ενάντια σε αυτό το σκεπτικό».
Η πρόσφατη εμπειρία της Αιγύπτου δείχνει τι μπορεί να επιφυλάσσει το Μαρόκο. Η Αίγυπτος είναι μία από τις περισσότερες από 20 χώρες που αναγκάζονται να πληρώσουν προσαυξήσεις, με δάνειο 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το ΔΝΤ. Είναι σε καλό δρόμο να πληρώσει 646 εκατομμύρια δολάρια ως πρόσθετα τέλη τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με υπολογισμούς του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας που εδρεύει στις ΗΠΑ, με βάση τα στοιχεία του ΔΝΤ. Φέτος, η χώρα με τα χρέη τετραπλασίασε την τιμή του επιδοτούμενου ψωμιού, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες θα «επηρεάσει περίπου 65 εκατομμύρια Αιγύπτιους που βασίζονται στο ψωμί ως το βασικό τους βασικό φαγητό». Η απόφαση, η οποία θα επηρεάσει δυσανάλογα τους Αιγύπτιους χαμηλού εισοδήματος, οφείλεται, λέει ο πρωθυπουργός, από το υψηλότερο κόστος των συστατικών – και επίσης από τους όρους που το ίδιο το ΔΝΤ προσάρτησε στα δάνειά του. «οικονομική λιτότητα σε βάρος των πολιτών με χαμηλό εισόδημα», όπως την περιέγραψε η Mada Masr με έδρα την Αίγυπτο.
Το ψωμί δεν είναι το μόνο απαραίτητο προϊόν που αντιμετωπίζει μια αύξηση της τιμής. «Οι τιμές περίπου 3.000 φαρμάκων και φαρμάκων πρόκειται να αυξηθούν μεταξύ 25-40 τοις εκατό», αναφέρει η Mada Masr. «Διάφορα βασικά φάρμακα και φάρμακα απουσιάζουν συνεχώς από τα ράφια των φαρμακείων, καθώς τα χρόνια έλλειψης δολαρίων και ο πληθωρισμός έχουν δυσκολέψει τις φαρμακευτικές εταιρείες να εισάγουν πρώτες ύλες».
Με αυτές τις αυξήσεις των τιμών έρχεται η προοπτική κοινωνικής αναταραχής. Υπάρχει ήδη δυσαρέσκεια στην Αίγυπτο λόγω παραγόντων όπως οι χιλιάδες Σουδανοί πρόσφυγες που βρίσκονται τώρα στην Αίγυπτο και οι επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα και τον Λίβανο. Μια ακαδημαϊκή μελέτη του 2020 σχετικά με τις εμπειρίες της Αιγύπτου, του Μαρόκου και της Συρίας κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η αύξηση των τιμών των τροφίμων αύξησε την προϋπάρχουσα κοινωνική αναταραχή, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες στην Αίγυπτο, τη Συρία και το Μαρόκο, και πιθανώς και σε άλλες χώρες της ΜΕΝΑ».
Γιατί τότε το ΔΝΤ να επιμένει στην Αίγυπτο να συνεχίσει να πληρώνει περιττές, άδικες και αντιπαραγωγικές προσαυξήσεις; Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να δει πώς το Ταμείο επιδεινώνει τα δεινά του χρέους της Αιγύπτου και βλάπτει την ικανότητά της, όπως συμβαίνει με διάφορες άλλες χώρες, να επιτύχει τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που συμφωνήθηκαν από όλα τα μέλη του ΟΗΕ το 2015 για την εξάλειψη τη φτώχεια και την πείνα και γενικά να διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μπορούν να απολαμβάνουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, ενώ το περιβάλλον προστατεύεται και οι κλιματικές εκπομπές περιορίζονται.
Εάν το Μαρόκο αρχίσει να πληρώνει προσαυξήσεις από το ΔΝΤ, μπορεί επίσης να αναμένει ότι τα προβλήματά του θα πολλαπλασιαστούν και θα επιδεινωθούν και θα μειωθούν οι πιθανότητές του να εκπληρώσει τους ΣΒΑ.
Σε πάρα πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, οι φτωχοί και οι εργαζόμενοι επιδοτούν αποτελεσματικά το ΔΝΤ μέσω προσαυξήσεων, ακόμη και όταν το ΔΝΤ πιέζει τις χώρες να θεσπίσουν αντιδημοφιλή μέτρα λιτότητας που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αναταραχή. Έχουμε δει αυτή την ταινία στο παρελθόν, και δυστυχώς, τα πράγματα πάντα φαίνεται να χειροτερεύουν πριν βελτιωθούν. Οι πλούσιες χώρες θα μπορούσαν να ελέγξουν τη δύναμη και την απληστία του ΔΝΤ υποστηρίζοντας τον τερματισμό της πολιτικής των προσαυξήσεων και απαιτώντας από το Ταμείο να σταματήσει την ώθησή του για λιτότητα εν μέσω μιας πολυκρίσης που επηρεάζει δυσανάλογα τους φτωχούς και την εργατική τάξη.
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι δικές του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τη συντακτική στάση του Al Jazeera.
