Απόψεις | Πιο εύθραυστο, αόρατο, ξεχασμένο

Όταν εκπροσωπείτε συμφέροντα, και κυρίως ανάγκες, δεν έχει σημασία αν είστε πολλοί. Και ακόμη λιγότερο έχουν κάποιο λόγο. Αυτό που είναι καθοριστικό είναι η δύναμη να κάνει κανείς τον εαυτό του να ακούγεται περισσότερο. Ας το ονομάσουμε παράγοντας κραυγής.
Αν στη συνέχεια ασχολούμαστε με τις δημόσιες υπηρεσίες – όπως συμβαίνει σήμερα με τις μεταφορές – και επομένως επιβλέπουμε θεμελιώδεις διασταυρώσεις της δημόσιας ζωής – η ικανότητα να επηρεάζουμε τις συμβατικές ή νομοθετικές επιλογές αυξάνεται εκθετικά σε σημείο μερικές φορές να παίρνει τη μορφή εκβιασμού.

Η εποχή των γενικών συνδικαλιστικών οργανώσεων, που ίσως είχαν μια ρομαντική ιδέα για την ολόπλευρη άμυνα των πολιτών, έχει περάσει από καιρό. Αντίθετα, οι πιο επιθετικές μειονότητες, οι εταιρείες με τη μεγαλύτερη επιρροή και τα λόμπι βιώνουν μια εποχή ανθυγιεινών φώτων. Και όταν κάθε χρόνο ανοίγει η έκθεση των αιτημάτων και των πιέσεων των κατηγοριών, για να τραβήξει λίγη προσοχή από τον νόμο για τον προϋπολογισμό, τη διαπραγματευτική τους δύναμη, το ειδικό τους βάρος, συχνά σκοτεινά ζητήματα γενικότερης φύσης, για τα οποία τα κόμματα αγωνίζονται να αναλάβουν το πληρεξούσιο, παρότι ψηφίστηκε και γι’ αυτό. Μπορεί να συμβεί, ως συνέπεια, οι πιο εύθραυστοι πολίτες να ανακαλύψουν ότι είναι ανυπεράσπιστοι και ξεχασμένοι.

Εάν είμαστε μια πολιτισμένη και υποστηρικτική χώρα (και χάρη σε ένα μεγάλο κοινωνικό κεφάλαιο και τον πολύ εθελοντισμό) θα πρέπει όλοι να αναρωτηθούμε γιατί το θέμα της φροντίδας για μη αυτάρκεις ηλικιωμένους (3,8 εκατομμύρια άτομα) δεν παίρνει ποτέ τον χαρακτήρα έκτακτης ανάγκης, πολιτική προτεραιότητα.

Αν προσθέσουμε όλες τις εμπλεκόμενες οικογένειες και τους επαγγελματίες χειριστές στους ευπαθείς ηλικιωμένους, θα φτάσουμε σε ένα κοινό περίπου δέκα εκατομμυρίων ανθρώπων. Δεν είναι λίγοι. Άλλες χώρες έχουν από καιρό υιοθετήσει νόμο για το θέμα: Γερμανία από το 1995, Γαλλία από το 2002, Ισπανία από το 2006.

Το Εθνικό Σχέδιο για την Ανάκαμψη και την Ανθεκτικότητα (Pnrr) έχει κάνει μια μεταρρύθμιση αναπόφευκτη και στην Ιταλία. Μετά τον εξουσιοδοτικό νόμο του Μαρτίου 2023, που είχε ήδη εκπονηθεί υπό τον Ντράγκι, την άνοιξη του τρέχοντος έτους, η κυβέρνηση Μελόνι εξέδωσε το εκτελεστικό διάταγμα της μεταρρύθμισης το οποίο, ωστόσο, μπλοκάρεται. Δεν υπάρχει ακόμη δημόσια υπηρεσία κατ’ οίκον σχεδιασμένη για μη αυτάρκεια. Τα υπάρχοντα, αν και είναι αξιέπαινα, έχουν άλλες προτεραιότητες. Τα 2,7 δισεκατομμύρια που διατίθενται από το Pnrr δεν χρησιμοποιούνται για κατ’ οίκον φροντίδα αλλά για δραστηριότητες ελέγχου και παρακολούθησης (μία επίσκεψη το μήνα). Το συνοδευτικό επίδομα (528 ευρώ το μήνα) δεν έχει αλλάξει, κλιμακώνοντάς το στις ανάγκες των οικογενειών. Σήμερα είναι απίστευτα το ίδιο για όλους. Ακόμα και για όσους έχουν υψηλά εισοδήματα. Ο στρατός των φροντιστών (διπλάσιος αριθμός υπαλλήλων της Εθνικής Υπηρεσίας) δεν είναι ρυθμισμένος να τους ανταμείβει προσλαμβάνοντάς τους σε τακτική βάση. Υπάρχει μόνο ένα προσωρινό μπόνους από το οποίο επωφελείται μόνο το 2 τοις εκατό των ηλικιωμένων. Ένας φροντιστής ή ένας φροντιστής είναι συχνά πολυτέλεια.

Το Σύμφωνο για τη νέα πρόνοια για τη μη αυτάρκεια, που συγκεντρώνει 60 ενώσεις της κοινωνίας των πολιτών, πέτυχε ότι το Pnrr φρόντιζε τους ηλικιωμένους, αλλά επίσης ανακάλυψε με πικρία ότι το “καλό λόμπι” αγωνίζεται να βρει ακρόαση. Η πικρή πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι. Αλλά είναι δύσκολο να πεις την αλήθεια. Γιατί θα ήταν άσεμνο. Είναι ντροπιαστικό όχι μόνο για τις διαδοχικές κυβερνήσεις αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία.

Όλοι τείνουμε να απομακρύνουμε τις συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού. Να πιστέψουμε, με μια δόση ανεύθυνης μοιρολατρίας, ότι ίσως δεν θα συμβεί σε εμάς, στους αγαπημένους μας. Μια αποκλειστικά οικογενειακή, ιδιωτική μοίρα. Μια χώρα που αύξησε τις δημόσιες δαπάνες κατά 40 τοις εκατό τα τελευταία πέντε χρόνια -όπως έγραψε χθες το Il Sole 24 Ore- ήταν γενναιόδωρη με όλους εκτός από τους πολίτες της με την πιο επισφαλή υγεία. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι το να έχεις ένα άτομο στο σπίτι που δεν είναι πλέον αυτάρκης, ίσως υποφέρει από γνωστικά ελλείμματα, κλεισμένο στο κρεβάτι, που δεν μπορεί πλέον να πλυθεί, αποτελεί τον πιο θανατηφόρο επιταχυντή της φτώχειας.

Η μεταρρύθμιση θα κοστίσει μεταξύ 5 και 7 δισεκατομμυρίων όταν είναι πλήρως λειτουργική, κάτι που είναι αδύνατο να βρεθεί άμεσα. Μπορούμε όμως να φτάσουμε εκεί μέσα από τα επόμενα βήματα. Το εκτεταμένο δίκτυο της ιδιωτικής πρόνοιας και ο κόσμος των ιδρυμάτων είναι πολύτιμοι σύμμαχοι εάν υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση καθώς και μεγαλύτερη πίεση από την κοινή γνώμη. Η κοινωνία μας γερνά αδυσώπητα και θα ήταν εντελώς σκληρό να θέσουμε το πρόβλημα για άλλη μια φορά στους νέους, που είναι λίγοι σε αριθμό, ειδικά σε αυτούς που δεν είναι πλούσιοι. Η ιδέα της υποχρεωτικής ασφάλισης με κατάλληλα κίνητρα δεν είναι αδιανόητη. Αλλά πέρα ​​από τα ζητήματα ευημερίας και τα οικονομικά, υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα πολιτισμού. Όποιος δεν είναι αυτάρκης, δεν φροντίζεται επαρκώς και μόνος δεν είναι πλέον πολίτης. Εύθραυστο δύο φορές. Αόρατος.