Οικογένεια του Muhammad MujeebΣε ένα μουσουλμανικό νεκροταφείο στο Δελχί ξεχωρίζει μια ταφόπλακα.
Έχει μια επιγραφή γραμμένη στη γλώσσα Ουρντού, αλλά από κάτω βρίσκεται το όνομα μιας εβραϊκής καταγωγής – Gerda Philipsborn – που ακολουθείται από το επίθετο «Aapajaan» ή «μεγαλύτερη αδελφή».
Αυτό είναι ένα ασυνήθιστο θέαμα καθώς οι τάφοι των ιδρυτών του Jamia Millia Islamia – ενός κορυφαίου μουσουλμανικού πανεπιστημίου που έχει τις ρίζες του στο κίνημα ανεξαρτησίας της Ινδίας – βρίσκονται εδώ. Οι μαθητές του έχουν υποστηρίξει αυτή την κληρονομιά του πολιτικού ακτιβισμού, συμπεριλαμβανομένων των διαμαρτυριών ενάντια σε έναν αμφιλεγόμενο νόμο περί ιθαγένειας που εισήχθη από την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι το 2019.
Λοιπόν, πώς έφτασε μια Γερμανοεβραία να επενδύσει σε ένα μέρος τόσο μακρινό και αποκομμένο από την πατρίδα της;
Η απάντηση βρίσκεται κάπου μεταξύ της φιλίας και της αναζήτησης μιας γυναίκας για νόημα, λέει η Margrit Pernau, συγγραφέας του Jamia’s Aapa Jaan: The Many Lifeworlds of Gerda Philipsborn.
Η Pernau, η οποία έχει περάσει μια δεκαετία ερευνώντας την Jamia, λέει ότι αν και είχε συναντήσει το όνομα της Philipsborn αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της έρευνάς της, η ζωή της ήταν καλυμμένη με μυστήριο.
Ακόμη και σήμερα, δεν γνωρίζουν πολλοί φοιτητές για τη Philipsborn και τη συνεισφορά της στο πανεπιστήμιο. Η Syeda Hameed, μια εξέχουσα ακτιβίστρια και ιστορικός, λέει υπάρχει ανάγκη για γραπτά για αυτήν να μεταφραστεί και να τεθεί στη διάθεση των μαθητών «προς όφελος αυτών και των επόμενων γενεών».
Το ταξίδι του Philipsborn από το να είναι Γερμανός memsahib – όρος σεβασμού για τις λευκές Ευρωπαίες στην αποικιακή Ινδία – για να γίνουν της Τζάμια Γεια σας κύριε ξεκίνησε το 1933 όταν ταξίδεψε στην Ινδία μετά από μια απίθανη φιλία με τρεις Ινδούς άνδρες, τον Zakir Husain, τον Muhammad Mujeeb και τον Abid Husain, που είχαν πάει στο Βερολίνο για σπουδές.
Οι άνδρες θα συνεχίσουν να γίνονται οι κύριοι ιδρυτές της Jamia και επίσης να διαδραματίζουν σημαντικούς ρόλους στην πολιτική ιστορία της Ινδίας, με τον Zakir Husain να γίνεται ο τρίτος πρόεδρος της χώρας το 1967.
Margrit PernauΣτις δεκαετίες του 1920 και του 1930, ήταν ασυνήθιστο να βρίσκουμε φιλίες μεταξύ τριών ανδρών και μιας γυναίκας, πόσο μάλλον στενές, πλατωνικές σχέσεις.
Οι άνδρες, που συμμετείχαν στο κίνημα της ελευθερίας, μιλούσαν συχνά στη Philipsborn για τα σχέδιά τους να οικοδομήσουν έναν θεσμό που θα συνεισέφερε στον αγώνα της Ινδίας για ελευθερία.
Εκείνη την εποχή, υπήρχαν πολύ λίγα πανεπιστήμια στη Βρετανική Ινδία, και ακόμη λιγότερα που δεν χρηματοδοτούνταν από την κυβέρνηση. Οι άντρες ήθελαν η Jamia να είναι ένα μέρος όπου αγόρια και κορίτσια Μουσουλμάνων θα μπορούσαν να εκπαιδεύονται, ώστε να μπορούν να αναλάβουν ενεργό ρόλο στον αγώνα για την ελευθερία της Ινδίας. Ήθελαν επίσης το ίδρυμα να προωθήσει την ενότητα μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων και την αγάπη για την πατρίδα.
Αυτά τα αλτρουιστικά σχέδια είχαν βαθύ αντίκτυπο στη Philipsborn. Γεννημένη σε μια πλούσια οικογένεια το 1895, είχε δει τη ζωή της και τον κόσμο γύρω της να αλλάζουν λόγω του πολέμου, της εκβιομηχάνισης και ενός κύματος αντισημιτισμού. Κατάλαβε πώς ήταν να είσαι καταπιεσμένος, να λαχταράς την ελευθερία και να σε οδηγεί η επιθυμία να γίνεις όργανο αλλαγής, γράφει η Pernau.
Και έτσι, λίγο αφότου οι φίλοι της έφυγαν από το Βερολίνο για να αφιερώσουν τη ζωή τους στο χτίσιμο της Jamia, η Philipsborn τους ακολούθησε στην Ινδία. Αλλά η μετάβαση από ένα πολυσύχναστο, εκσυγχρονισμένο Βερολίνο σε μια χώρα βυθισμένη στη φτώχεια δεν ήταν εύκολη απόφαση. Το Pernau ρίχνει φως στις πολλές φορές που ο Zakir Husain απαγόρευσε στη Philipsborn να κάνει το ταξίδι.
«Περισσότερες από μία φορές είχε προσφερθεί να τον ακολουθήσει (στην Ινδία) και περισσότερες από μία φορές είχε δώσει «συμβουλές, προειδοποιήσεις και νουθεσίες να μην έρθει», γράφει ο Pernau.
Εν τω μεταξύ, ο Muhammad Mujeeb αναρωτήθηκε πώς μια “ακόμη νέα, ανύπαντρη και ασυνόδευτη γυναίκα θα ταίριαζε στη Jamia, της οποίας οι γυναίκες εκείνη την εποχή εξακολουθούσαν να παρατηρούν το purdah (την απομόνωση των γυναικών από τα μάτια των ανδρών ή των ξένων, που ασκούν ορισμένοι μουσουλμάνοι και ινδουιστές)” γράφει αυτή.
Αλλά ο Philipsborn έκανε το ταξίδι παρά αυτές τις εκκλήσεις για προσοχή.
Μέσα σε λίγους μήνες κατάφερε να κάνει φίλους με τους κατοίκους της Jamia και μάλιστα άρχισε να διδάσκει στο δημοτικό σχολείο του πανεπιστημίου. Όπως και οι υπόλοιποι διδάσκοντες εκεί, εργάστηκε με ελάχιστο μισθό και συμφώνησε να αφιερώσει τη ζωή της στην υπηρεσία του ιδρύματος.
Χρησιμοποίησε τις γνώσεις που είχε αποκτήσει διδάσκοντας σε νηπιαγωγεία στη Γερμανία για να κάνει την εκπαίδευση ευχάριστη και προσιτή στους μαθητές της. Όταν διορίστηκε φύλακας ενός παιδικού ξενώνα, ανέλαβε το ρόλο μιας Γεια σας κύριε για αυτούς, γράφει ο Pernau.
Έκανε ταπεινές εργασίες όπως το λούσιμο και το λάδι των μαλλιών τους και τα κράτησε κοντά της, συναισθηματικά και σωματικά. «Όταν τα μικρά παιδιά υπό τη φροντίδα της αρρώστησαν, τα φρόντιζε με τέτοια αφοσίωση που δεν τους έλειπε η μητέρα τους», λέει η Pernau.
Payam-e-ta’limΗ Philipsborn ενθάρρυνε επίσης τα κορίτσια και τις γυναίκες της Jamia να παίξουν πιο ενεργό ρόλο στην κοινωνία. Όταν εντάχθηκε στη συντακτική ομάδα του Payam-e Ta’lim, του παιδικού περιοδικού της Jamia, συνέβαλε με άρθρα που τόνιζαν τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα των γυναικών και ενθάρρυναν τα κορίτσια να γράφουν για το περιοδικό.
Εκτός από τη δουλειά της με τα παιδιά της Jamia, η Gerda βοήθησε επίσης τους ιδρυτές του να συγκεντρώσουν κεφάλαια για το πανεπιστήμιο, να προετοιμάσουν ομιλίες και συχνά λειτουργούσε ως ηχητικός πίνακας για όλα τα θέματα που σχετίζονται με τη διδασκαλία και την πολιτική.
Αλλά επτά χρόνια αφότου έφτασε στην Ινδία, η δουλειά της βρέθηκε σε εμπόδιο.
Εν μέσω του πολέμου της Βρετανίας με τη Γερμανία, οι Γερμανοί πολίτες στη Βρετανική Ινδία αντιμετωπίζονταν με καχυποψία, με αποτέλεσμα να συλληφθούν και να φυλακιστούν σε στρατόπεδα όπου υπέμειναν σε σκληρές συνθήκες, όπως ανεπαρκές νερό, κουβέρτες και φαγητό.
Η Philipsborn μεταφέρθηκε σε ένα τέτοιο στρατόπεδο το 1940. Ο εγκλεισμός της την έκανε να φοβάται για τη ζωή της καθώς υπήρχε η πιθανότητα οι αρχές να την απελάσουν στη Γερμανία, όπου ο Χίτλερ καταδίωκε τους Εβραίους. Αλλά ακόμη και στον καταυλισμό, έκανε ό,τι μπορούσε για να εξυπηρετήσει τους συγκρατούμενούς της οργανώνοντας μικρές εκδηλώσεις για να τους φτιάξει τη διάθεση και φροντίζοντας όσους είχαν αρρωστήσει.
Όμως, μερικούς μήνες μετά την προσαγωγή του στο στρατόπεδο, ο Philipsborn εμφάνισε γαστρικό έλκος. Μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο για θεραπεία και στη συνέχεια μεταφέρθηκε πίσω στον καταυλισμό, όπου έμεινε για έναν ολόκληρο χρόνο.
Μετά την απελευθέρωση, επέστρεψε στο Jamia και συνέχισε τη δουλειά της, αλλά πάλεψε να παίξει με το ίδιο κέφι καθώς το έλκος της έγινε καρκινικό. Έγινε όλο και πιο αδύναμη, αλλά προσπάθησε να συνδεθεί με τα παιδιά μέσω των άρθρων της στο Payam-e Ta’lim.
Τον Απρίλιο του 1943, ο Philipsborn πέθανε και θάφτηκε στο νεκροταφείο των οικογενειών Jamia. «Πέθανε μίλια μακριά από την οικογένειά της, αλλά ήταν περιτριγυρισμένη από τους ανθρώπους που την αγαπούσαν», λέει ο Hameed για τον θάνατο της Gerda.
Και πολύ μετά τον θάνατό της, η κληρονομιά της ως “Aapa Jaan” ζει στους διαδρόμους της Jamia, με έναν ξενώνα και ένα κέντρο ημερήσιας φροντίδας που φέρει το όνομά της.
