Απόψεις | Εχθροί (και φίλοι) σε πόλεμο

Μπορεί να φαίνεται κυνικό να το πούμε αυτό, γιατί όλοι μισούμε τους πολέμους ως την πιο φρικτή πράξη που μπορεί να διαπράξει η ανθρωπότητα, και πρέπει όλοι να σεβόμαστε κάθε ζωή, ακόμη και αυτή του χειρότερου εγκληματία: αλλά η δολοφονία ηγετών της Χεζμπολάχ είναι πολύ πιο κατανοητή και ηθικά αποδεκτή από τη δολοφονία δεκάδων χιλιάδων ανυπεράσπιστων Παλαιστινίων. Σίγουρα δεν είναι για ηθικούς λόγους που η χειρουργική ενέργεια του Ισραήλ στον Λίβανο έχει λάβει πολύ λιγότερη καταδίκη από την εισβολή στη Γάζα. Τόσο η Ουάσιγκτον, όσο και τα σουνιτικά μουσουλμανικά καθεστώτα, ακόμη και ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα του λεγόμενου «αραβικού δρόμου», αναγνωρίζουν, ρητά ή σιωπηρά, τους λόγους του Ισραήλ επειδή είναι και αυτοί δικοί τους. Γιατί ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου και η Μέση Ανατολή είναι γεμάτη από ανθρώπους που φοβούνται τη Χεζμπολάχ και το Ιράν περισσότερο από το Ισραήλ.

Αλλά ακόμη και έξω από μια καθαρά πολιτική ή ιδιοτελή λογική, ακόμη και στον απλό άνθρωπο στη Δύση, που είναι μορφωμένος στη θρησκεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δράση του Νετανιάχου πρέπει να φαίνεται πιο λογική και δικαιολογημένη αυτή τη φορά. Και όχι μόνο για τον μικρότερο αριθμό παράπλευρων θυμάτων που παρήγαγε, ακόμα πολύ υψηλός και όμως ασύγκριτος με τη σφαγή στη Λωρίδα. Αλλά και λόγω αυτού του «φυσικού δικαιώματος στην αυτοάμυνα» που αναγνωρίζει ο Χάρτης του ΟΗΕ για τα κράτη που δέχονται επίθεση.
Το διεθνές δίκαιο απαιτεί «αναλογικότητα» στην απάντηση σε ένοπλη επίθεση. Ακόμη και ο Πάπας, επιστρέφοντας με αεροπλάνο από το Βέλγιο, μόλις επανέλαβε ότι «στον πόλεμο η άμυνα πρέπει να είναι ανάλογη της επίθεσης». Που σημαίνει ότι η υπεράσπιση του εαυτού είναι θεμιτή, υπό την προϋπόθεση ότι. Τι σημαίνει όμως «αναλογικά»; Κανένας ανθρώπινος νους δεν μπορεί να τολμήσει να υπολογίσει αυτή την αναλογία με απλούς αριθμούς. Πόσα Παλαιστίνια θύματα θα ήταν «ανάλογα» με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου; Είναι ένα ερώτημα που πρέπει να αρνηθούμε να απαντήσουμε (τουλάχιστον αρνούμαι), έστω και μόνο λόγω ανθρωπιάς: δεν υπάρχει ποτέ σωστός αριθμός θυμάτων αμάχων. Για να ξεφύγουμε λοιπόν από το ηθικό δίλημμα, της αρχής της αναλογικότητας πρέπει να προηγείται η αρχή της ευθύνης, η οποία επίσης «κοινώς αναγνωρίζεται στο δικαίωμα στον πόλεμο»; Και αυτό είναι να αναρωτηθούμε, όπως πρότεινε ο φιλόσοφος Michael Walzer: «Ποιος ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο; Ποιος έθεσε σε κίνδυνο τους αμάχους;». Για να απορριφθεί το κριτήριο «δόντι για δόντι», η απάνθρωπη εξίσωση του πόνου που υπέστη με τον πόνο που προκαλείται, η μόνη δυνατή σύγκριση είναι μεταξύ της κατάστασης που υπήρχε πριν από τη στρατιωτική αντίδραση και του πλεονεκτήματος που απορρέει από αυτήν όσον αφορά την εξάλειψη ή τον μετριασμό του κίνδυνος για τους αμάχους.

Από αυτή την άποψη, οι «στοχευμένες δολοφονίες» ηγετών της Χεζμπολάχ εμπίπτουν πλήρως στην παράμετρο. Από την επομένη της 7ης Οκτωβρίου, ο στρατός του σιιτικού «κόμματος του Θεού» εκτόξευσε οκτώ χιλιάδες ρουκέτες στο Ισραήλ, ανάγκασε την εκκένωση εβδομήντα χιλιάδων Ισραηλινών πολιτών (πολλοί από αυτούς Άραβες) από το βόρειο Ισραήλ, παραβίασε το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών που απαγορεύει να αναπτυχθεί νότια του ποταμού Λιτάνι, ο οποίος φυλάσσεται από ιταλικό στρατιωτικό σώμα για σχεδόν είκοσι χρόνια.
Εάν ισχύει αυτό, τότε πρέπει να αναρωτηθεί κανείς: γιατί το Ισραήλ δεν έκανε το ίδιο στη Γάζα; Γιατί σε εκείνη τη βασανισμένη γη προχώρησε αντ’ αυτού σε πόλεμο από σπίτι σε σπίτι, χωρίς τέταρτο, φτιάχνοντας καμένη γη;
Αν εξαιρέσουμε την επιθυμία για εκδίκηση, η οποία έπαιξε επίσης ρόλο στην ισραηλινή κοινή γνώμη, αλλά που από μόνη της δεν μπορεί να δικαιολογήσει δώδεκα μήνες σφαγής, υπάρχουν δύο ορθολογικές απαντήσεις. Το πρώτο: για 18 χρόνια, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραήλ είχαν επικεντρώσει όλη τους την προσοχή στη Χεζμπολάχ. Τον παρείχαν, τον κατασκόπευαν, ετοιμάστηκαν για επίθεση. Η επέμβαση σιιτών πολιτοφυλακών στη Συρία έχει μελετηθεί προσεκτικά, αποκαλύπτοντας πολλά πράγματα για την ιεραρχία και τα κρησφύγετα της οργάνωσης. Ενώ, την εποχή του Νετανιάχου, η Χαμάς ήταν ανεκτή στη Γάζα, της επετράπη να λάβει άφθονη χρηματοδότηση από το Κατάρ, με την πεποίθηση ότι όχι μόνο αντιπροσωπεύει πραγματικό κίνδυνο, ήταν αντίθετα το τέλειο πρόσχημα για να τερματιστούν οι ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Παλαιστίνιους και να φύγουν. ελεύθερο χέρι στους οικισμούς Εβραίων εποίκων.

Αλλά υπάρχει ένας δεύτερος λόγος, και είναι βαθύτερος: στη Γάζα οι μάχες γίνονται σε παλαιστινιακή γη και μεταξύ Παλαιστινίων. Το Ισραήλ ήταν πιο επιτυχημένο στον αποδεκατισμό της ηγεσίας της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, επειδή στη Γάζα είναι τρομερά πιο δύσκολο να διαχωριστεί η ηγεσία της Χαμάς από τον λαό της.
Ίσως αυτό να είναι το μάθημα της 7ης Οκτωβρίου, ένα χρόνο μετά. Σήμερα ο Νετανιάχου φαίνεται να έχει ανατρέψει τις προβλέψεις που τον έβλεπαν αναπόφευκτα να ηττηθεί στις επόμενες εκλογές μετά από αυτή την αποτυχία ασφαλείας. Η σημερινή ημέρα φαίνεται κοντά στη μεγαλύτερη νίκη για το Ισραήλ από τον πόλεμο των έξι ημερών. Αλλά για να μπει στην ιστορία της χώρας του, όπως συνέβη σε δύο άλλα γεράκια της ισραηλινής δεξιάς, τον Begin που έκανε ειρήνη με την Αίγυπτο και τον Sharon που αποχώρησε από τη Γάζα, πρέπει κι αυτός να περάσει από το μάτι της βελόνας μιας ελπίδας ειρήνης με τους Παλαιστίνιοι. Αμφιβάλλουμε ότι θα το κάνει, ειδικά αν ο Τραμπ κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές. Αλλά αν δεν το κάνει, ο λαός του Ισραήλ θα καταδικαστεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του.