BBCΗ Menka Gomis γεννήθηκε στη Γαλλία, αλλά έχει αποφασίσει ότι το μέλλον του βρίσκεται στη Σενεγάλη, όπου γεννήθηκαν οι γονείς του.
Ο 39χρονος ανήκει σε έναν αυξανόμενο αριθμό Γάλλων Αφρικανών που εγκαταλείπουν τη Γαλλία, κατηγορώντας την αύξηση του ρατσισμού, των διακρίσεων και του εθνικισμού.
Το BBC Africa Eye ερεύνησε αυτό το φαινόμενο – που αναφέρεται ως “σιωπηλή έξοδο” – για να ανακαλύψει γιατί άνθρωποι όπως ο κ. Gomis είναι απογοητευμένοι από τη ζωή στη Γαλλία.
Ο Παριζιάνος δημιούργησε ένα μικρό ταξιδιωτικό γραφείο που προσφέρει πακέτα, κυρίως προς την Αφρική, με στόχο όσους θέλουν να επανασυνδεθούν με τις προγονικές τους ρίζες, και τώρα έχει γραφείο στη Σενεγάλη.
“Γεννήθηκα στη Γαλλία. Μεγάλωσα στη Γαλλία και γνωρίζουμε ορισμένες πραγματικότητες. Υπήρξε πολύς ρατσισμός. Ήμουν έξι ετών και με έλεγαν τη λέξη N στο σχολείο. Κάθε μέρα”, ο κ. Gomis, ο οποίος πήγε στο σχολείο στο νότιο λιμάνι της Μασσαλίας, λέει στην Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC.
«Μπορεί να είμαι Γάλλος, αλλά κατάγομαι και από αλλού».
Η μητέρα του κ. Gomis μετακόμισε στη Γαλλία όταν ήταν μόλις μωρό και δεν μπορεί να καταλάβει το κίνητρό του που εγκατέλειψε την οικογένεια και τους φίλους του για να πάει στη Σενεγάλη.
«Δεν φεύγω μόνο για αυτό το αφρικανικό όνειρο», εξηγεί, προσθέτοντας ότι είναι ένα μείγμα ευθύνης που νιώθει απέναντι στην πατρίδα των γονιών του και επίσης ευκαιρία.
“Η Αφρική είναι σαν την Αμερική την εποχή της… του χρυσού. Νομίζω ότι είναι η ήπειρος του μέλλοντος. Είναι όπου υπάρχουν τα πάντα για να οικοδομήσουμε, τα πάντα για να αναπτυχθούν.”
Οι δεσμοί μεταξύ Γαλλίας και Σενεγάλης -μιας κυρίως μουσουλμανικής χώρας και πρώην γαλλικής αποικίας, που κάποτε ήταν βασικός κόμβος στο διατλαντικό δουλεμπόριο- είναι μακροί και περίπλοκοι.
Μια πρόσφατη έρευνα του BBC Africa Eye συνάντησε μετανάστες στη Σενεγάλη πρόθυμοι να ρισκάρουν τη ζωή τους σε επικίνδυνα θαλάσσια περάσματα για να φτάσουν στην Ευρώπη.
Πολλοί από αυτούς καταλήγουν στη Γαλλία όπου, σύμφωνα με το Γραφείο Προστασίας Προσφύγων και Απάτριδων (OFPRA), πέρυσι ζήτησαν άσυλο ένας αριθμός ρεκόρ.
Περίπου 142.500 άτομα υπέβαλαν αίτηση συνολικά και περίπου το ένα τρίτο όλων των αιτημάτων για προστασία έγιναν δεκτά.
Δεν είναι σαφές πόσοι επιλέγουν να κάνουν το αντίστροφο ταξίδι στην Αφρική, καθώς η γαλλική νομοθεσία απαγορεύει τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τη φυλή, τη θρησκεία και την εθνικότητα.
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι Γάλλοι πολίτες υψηλής ειδίκευσης από μουσουλμανική καταγωγή, συχνά παιδιά μεταναστών, μεταναστεύουν αθόρυβα.
Όσοι συναντήσαμε μας είπαν ότι η στάση απέναντι στη μετανάστευση σκληραίνει στη Γαλλία, με τα δεξιά κόμματα να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή.
Από τον διορισμό τους τον περασμένο μήνα, ο πρωθυπουργός Michel Barnier και ο υπουργός Εσωτερικών Bruno Retailleau δεσμεύτηκαν να καταπολεμήσουν τη μετανάστευση, νόμιμη και παράνομη, πιέζοντας για αλλαγές στη νομοθεσία σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο.
AFPΗ Fanta Guirassy έζησε στη Γαλλία όλη της τη ζωή και διατηρεί το δικό της νοσηλευτικό ιατρείο στο Villemomble – ένα εξωτερικό προάστιο του Παρισιού – αλλά σχεδιάζει επίσης να μετακομίσει στη Σενεγάλη, τη γενέτειρα της μητέρας της.
“Δυστυχώς, εδώ και αρκετά χρόνια στη Γαλλία, αισθανόμαστε όλο και λιγότερο ασφαλείς. Είναι κρίμα να το λέμε, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα”, η 34χρονη λέει στο BBC.
“Το να είσαι ανύπαντρη μητέρα και να έχεις έναν έφηβο 15 ετών σημαίνει ότι έχεις πάντα αυτόν τον μικρό κόμπο στο στομάχι σου. Πάντα φοβάσαι.”
Το ξυπνητήρι της ήρθε όταν ο γιος της σταμάτησε πρόσφατα και έψαξε η αστυνομία καθώς συνομιλούσε με τους φίλους του στο δρόμο.
“Ως μητέρα είναι αρκετά τραυματικό. Βλέπεις τι συμβαίνει στην τηλεόραση και το βλέπεις να συμβαίνει σε άλλους”.
Τον Ιούνιο του περασμένου έτους, ξέσπασαν ταραχές σε ολόκληρη τη Γαλλία ο θανατηφόρος πυροβολισμός της 17χρονης Nahel Merzouk – Γάλλος υπήκοος Αλγερινής καταγωγής που πυροβολήθηκε από αστυνομικούς.
Η υπόθεση διερευνάται ακόμη, αλλά οι ταραχές συγκλόνισαν το έθνος και αντανακλούσαν ένα κρυφό ρεύμα οργής που είχε δημιουργηθεί εδώ και χρόνια για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι εθνοτικές μειονότητες στη Γαλλία.
Μια πρόσφατη έρευνα μαύρων στη Γαλλία έδειξε ότι το 91% των ερωτηθέντων ήταν θύματα φυλετικών διακρίσεων.
Στον απόηχο των ταραχών, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) κάλεσε τη Γαλλία να αντιμετωπίσει «ζητήματα φυλετικών διακρίσεων εντός των υπηρεσιών επιβολής του νόμου».
Το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών απέρριψε την κριτική, λέγοντας: “Οποιαδήποτε κατηγορία για συστημικό ρατσισμό ή διάκριση από την αστυνομία στη Γαλλία είναι εντελώς αβάσιμη. Η Γαλλία και η αστυνομία της αγωνίζονται αποφασιστικά κατά του ρατσισμού και κάθε μορφής διάκρισης.”
Ωστόσο, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του γαλλικού υπουργείου Εσωτερικών, τα ρατσιστικά εγκλήματα αυξήθηκαν κατά ένα τρίτο πέρυσι, με περισσότερα από 15.000 καταγεγραμμένα περιστατικά με βάση τη φυλή, τη θρησκεία ή την εθνικότητα.
Για τη δασκάλα Audrey Monzemba, η οποία είναι κονγκολέζικης καταγωγής, τέτοιες κοινωνικές αλλαγές «έχουν γίνει πολύ ανησυχητικές».
Νωρίς ένα πρωί, την συνοδεύουμε στις μετακινήσεις της μέσα από μια πολυπολιτισμική και εργατική κοινότητα στα περίχωρα του Παρισιού.
Με τη μικρή της κόρη κάνει το δρόμο της με το λεωφορείο και το τρένο, αλλά καθώς πλησιάζει στο σχολείο όπου εργάζεται, αφαιρεί διακριτικά τη μαντίλα της κάτω από την κουκούλα του παλτού της.
Στην κοσμική Γαλλία, η χρήση χιτζάμπ έχει γίνει εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και πριν από 20 χρόνια απαγορεύτηκαν σε όλα τα κρατικά σχολεία – είναι μέρος του λόγου που η κυρία Monzemba θέλει να φύγει από τη Γαλλία αναζητώντας να μετακομίσει στη Σενεγάλη, όπου έχει διασυνδέσεις.
“Δεν λέω ότι η Γαλλία δεν είναι για μένα. Απλώς λέω ότι αυτό που θέλω είναι να μπορώ να ευδοκιμήσω σε ένα περιβάλλον που σέβεται την πίστη μου και τις αξίες μου. Θέλω να πάω στη δουλειά χωρίς να χρειάζεται να απομακρυνθώ το πέπλο μου», λέει η 35χρονη.
Μια πρόσφατη έρευνα σε περισσότερους από 1.000 Γάλλους μουσουλμάνους που έχουν εγκαταλείψει τη Γαλλία για να εγκατασταθούν στο εξωτερικό δείχνει ότι είναι μια αυξανόμενη τάση.
Ακολουθεί μια κορύφωση της ισλαμοφοβίας στον απόηχο του επιθέσεις του 2015 όταν ένοπλοι ισλαμιστές σκότωσαν 130 ανθρώπους σε διάφορες τοποθεσίες σε όλο το Παρίσι.
Οι ηθικοί πανικοί γύρω από την κοσμικότητα και τις εργασιακές διακρίσεις «βρίσκονται στην καρδιά αυτής της σιωπηλής πτήσης», λέει στο BBC ο Olivier Esteves, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης France, You Love It But You Leave It.
«Τελικά, αυτή η μετανάστευση από τη Γαλλία αποτελεί πραγματική διαρροή εγκεφάλων, καθώς είναι κυρίως Γάλλοι μουσουλμάνοι με υψηλή μόρφωση που αποφασίζουν να φύγουν», λέει.
Πάρτε για παράδειγμα την Fatoumata Sylla, 34, της οποίας οι γονείς είναι από τη Σενεγάλη.
“Όταν ο πατέρας μου έφυγε από την Αφρική για να έρθει εδώ, έψαχνε για καλύτερη ποιότητα ζωής για την οικογένειά του στην Αφρική. Πάντα μας έλεγε: “Μην ξεχνάτε από πού έρχεστε”.
Η προγραμματίστρια λογισμικού τουρισμού, η οποία θα μετακομίσει στη Σενεγάλη τον επόμενο μήνα, λέει ότι πηγαίνοντας να δημιουργήσει μια επιχείρηση στη Δυτική Αφρική, δείχνει ότι δεν έχει ξεχάσει την κληρονομιά της – αν και ο αδερφός της Abdoul, που όπως και εκείνη γεννήθηκε στο Παρίσι, δεν είναι πεπεισμένος.
“Ανησυχώ για αυτήν. Ελπίζω να τα πάει καλά, αλλά δεν νιώθω την ανάγκη να επανασυνδεθώ με τίποτα”, λέει στο BBC.
«Η κουλτούρα μου και η οικογένειά μου είναι εδώ. Η Αφρική είναι η ήπειρος των προγόνων μας. Αλλά δεν είναι πραγματικά δική μας γιατί δεν ήμασταν εκεί.
«Δεν νομίζω ότι θα βρείτε κάποια προγονική κουλτούρα ή μια φανταστική Wakanda», λέει, αναφερόμενος στην τεχνολογικά προηγμένη κοινωνία που εμφανίζεται στις ταινίες και τα κόμικς του Black Panther.
Στο Ντακάρ, συναντήσαμε τη Salamata Konte, η οποία ίδρυσε το ταξιδιωτικό γραφείο με τον κ. Gomis, για να μάθουμε τι περιμένει Γάλλους Αφρικανούς σαν αυτήν που επιλέγουν να εγκατασταθούν στη Σενεγάλη.
Η κυρία Konte αντάλλαξε μια ακριβοπληρωμένη τραπεζική δουλειά στο Παρίσι με την πρωτεύουσα της Σενεγάλης.
«Όταν έφτασα στη Σενεγάλη πριν από τρία χρόνια, συγκλονίστηκα όταν άκουσα να με αποκαλούν «Frenchie»», λέει η 35χρονη.
«Είπα στον εαυτό μου: «Εντάξει, ναι, όντως, γεννήθηκα στη Γαλλία, αλλά είμαι Σενεγαλέζος όπως εσύ». Στην αρχή, λοιπόν, έχουμε αυτό το συναίσθημα όπου λέμε στον εαυτό μας: «Διάολε, με απέρριψαν στη Γαλλία, και τώρα έρχομαι εδώ και με απέρριψαν και εδώ».
Η συμβουλή της όμως είναι: «Πρέπει να έρθεις εδώ με ταπεινότητα και αυτό έκανα».
Όσο για την εμπειρία της ως επιχειρηματίας, λέει ότι ήταν «πραγματικά δύσκολη».
«Συχνά λέω στους ανθρώπους ότι οι άνδρες της Σενεγάλης είναι μισογυνιστές. Δεν τους αρέσει να το ακούν αυτό, αλλά νομίζω ότι είναι αλήθεια.
«Δυσκολεύονται να δεχτούν ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι Διευθύνων Σύμβουλος μιας εταιρείας, ότι μια γυναίκα μπορεί μερικές φορές να δίνει «παραγγελίες» σε συγκεκριμένους ανθρώπους, ότι εγώ, ως γυναίκα, μπορώ να πω σε έναν οδηγό που άργησε: «Όχι, είναι δεν είναι φυσιολογικό ότι άργησες».
«Νομίζω ότι πρέπει να αποδείξουμε τον εαυτό μας λίγο περισσότερο».
Ωστόσο, ο κ. Gomis είναι ενθουσιασμένος καθώς περιμένει την υπηκοότητα της Σενεγάλης.
Το ταξιδιωτικό γραφείο πηγαίνει καλά και λέει ότι εργάζεται ήδη στο επόμενο εγχείρημά του – μια εφαρμογή γνωριμιών για τη Σενεγάλη.
Περισσότερα από το BBC Africa Eye:
Getty Images/BBC
