Στο Púbol, βόρεια της Βαρκελώνης, ένα κάστρο βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου. Με αμπέλια τυλιγμένα γύρω από τους τοίχους του από τούβλα και σουρεαλιστική αρχιτεκτονική, ανήκει στην Gala Dalí, σύζυγο του σουρεαλιστή ζωγράφου Salvador Dalí. Αγοράστηκε ως δώρο το 1969 και έζησε εκεί ανενόχλητη – φήμες υποστηρίζουν ότι ακόμη και ο σύζυγός της δεν επιτρεπόταν να εισέλθει χωρίς τη γραπτή της άδεια. Πέρασε το τελευταίο μέρος της αινιγματικής της ζωής γράφοντας ένα ημιτελές βιβλίο, πιθανώς για τις δικές της πολωτικές αντιλήψεις. Η γυναίκα, την οποία περιφρονούσε ο Γάλλος ποιητής Αντρέ Μπρετόν (την έβλεπε ως αντίπαλο) και τη σιχαινόταν από τον Ισπανό σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ – ο οποίος προφανώς μια φορά προσπάθησε να τη στραγγαλίσει, έχοντας χορτάσει τις «προσβολές» της – ήταν θύμα της. εποχές, υβρισμένοι και καταδικασμένοι από άνδρες αποκλεισμούς που φυλάσσουν τα κλιμάκια της δημιουργικότητας και της ελίτ κοινωνίας.
Gala Dalí το 1943 | Φωτογραφία: Horst P. Horst
Τώρα, το σπίτι και τα αρχειακά της ρούχα από την γκαρνταρόμπα της, σχεδιασμένα από τους Gabrielle Chanel, τον Givenchy και τον Christian Dior, έχουν ανασκαφεί για να φέρουν στο φως μια λιγότερο γνωστή πτυχή της προσωπικότητάς της: τον μηχανισμό δημοσίων σχέσεων που έχτισε γύρω από τον σουρεαλιστή καλλιτέχνη σύζυγό της. . «Ήταν εγκέφαλος», λέει η Noelia Collado, συν-επιμελήτρια του Το ξύπνημα του μύθου: Gala Dalí έκθεση (σε συνεργασία με το Fundació Gala-Salvador Dalí), που απλώνεται σε όλο το κάστρο και το La Roca Village, ένα από τα πολυτελή σημεία λιανικής της Bicester Collection, μέχρι τον Ιανουάριο του 2025. «Σχεδίασε την εικόνα που ήθελε να τους παρουσιάσει στον κόσμο, κάτω σε αυτό που φορούσε ο Νταλί. Δημιούργησαν δηλώσεις μόδας όπου κι αν πήγαιναν». Ένα φόρεμα με στάμπα trompe-l’oeil σχεδιασμένο από την couturier Elsa Schiaparelli και τον Salvador Dalí σε συνεργασία, φορέθηκε για πρώτη φορά και προωθήθηκε από το Gala. σήμερα είναι μέρος της έκθεσης.
Καθώς περιπλανιόμουν στον ελεγχόμενο από τη θερμοκρασία τελευταίο όροφο του κάστρου, τυλιγμένος σε ιστορίες για το πώς παρεξηγήθηκε η Gala στην εποχή της, μια άλλη αποστάτρια γυναίκα με ένα θολό παρελθόν τρεμοπαίζει στο μυαλό. Με διαφορά δεκαετιών, η καλλιτέχνης Yoko Ono στην Αγγλία ήταν μια γυναικεία φιγούρα που μαστιγώθηκε από το βρετανικό κοινό επειδή διέλυσε το συγκρότημα, The Beatles. Θεωρείται «κυρία του δράκου» στον ταμπλόιντ Τύπο, κοροϊδεύτηκε για την προφορά της, αποκαλούσε «nip», «Chink» και «Jap» από το κοινό και έχρισε προληπτικά «την πιο διάσημη άγνωστη καλλιτέχνιδα του κόσμου» από τον διάσημο σύζυγό της. Ο John Lennon, χρόνια αργότερα, σε ηλικία 91 ετών, το έργο της τιμάται στην Tate Modern του Λονδίνου με την έκθεση Yoko Ono: Music of the Mind.
Yoko Ono, από το Half-A Wind Show — A Retrospective | Φωτογραφία: Clay Perry
Θα μπορούσε τότε το 2024 να είναι η χρονιά που θα ξαναγράψουμε το τόξο λύτρωσης των παρεξηγημένων γυναικών του παρελθόντος;
Ο τρόπος λειτουργίας των μουσείων
«Νομίζω ότι τα μουσεία πρέπει να ανταποκρίνονται στην κοινωνία», δηλώνει η Isabella Coraça, λέκτορας ιστορίας και θεωρίας της μόδας στο Central Saint Martins (Πανεπιστήμιο Τεχνών του Λονδίνου) και πρώην επιμελήτρια του Βρετανικού Μουσείου. «Διανύουμε μια μεγάλη περίοδο κοινωνικής αλλαγής και, ελπίζουμε, κοινωνικής δικαιοσύνης. Και όχι μόνο από την άποψη του φεμινισμού, αλλά και από την άποψη της σεξουαλικής πολιτικής ή της πολιτικής ταυτότητας. Τα μουσεία το καταλαβαίνουν και συμμετέχουν σε αυτές τις συζητήσεις μέσω εκθέσεων».
Αλλά είναι και θέμα να βγάλεις λεφτά. «Σε μια εποχή που η δημόσια χρηματοδότηση έχει μειωθεί αρκετά την τελευταία δεκαετία περίπου, τα μουσεία βασίζονται σε αυτό που ονομάζουμε υπερπαραγωγικές εκθέσεις», εξηγεί η Coraça. «Εκθέσεις που αγγίζουν το νεύρο του κοινού, είτε επειδή ανταποκρίνονται σε κάτι με το οποίο η κοινωνία παλεύει είτε γιατί τραβούσε πάντα το ενδιαφέρον των ανθρώπων – συνήθως διασημοτήτων. Είτε πρόκειται για τις σχεδιαστές μόδας Mary Quant και Gabrielle Chanel, είτε για την τραγουδίστρια και τραγουδοποιό Taylor Swift – η γκαρνταρόμπα της Αμερικανίδας ερμηνεύτριας στη συναυλία θα εκτεθεί στο Victoria and Albert Museum (V&A) στο Λονδίνο αυτόν τον μήνα – η τολμηρή γυναικεία περσόνα με μια συγκλονιστική ιστορία έχει γίνει τροφή για μουσεία.
Και δουλεύει. «Είναι η γοητεία μας με αυτές τις δυνατές γυναίκες που μας γοητεύει», λέει η Carrie Scott, ιστορικός τέχνης και ιδρύτρια του Seen.art, ενός καναλιού εκπομπής και συμβούλων τέχνης που απομυθοποιεί τον κόσμο της τέχνης. «Είμαστε όλοι περίεργοι να δούμε τι ήταν η φασαρία. Έτσι, είναι πολύ έξυπνο οι εκθέσεις να δείχνουν γυναίκες που είναι πολωτικές ή «δύσκολες» γιατί μας κάνει να εμφανιζόμαστε».
Add Color (Refugee Boat), μια διαδραστική εγκατάσταση που σχεδιάστηκε από τη Yoko Ono | Φωτογραφία: Lucy Green
Αναποδογυρίζοντας το σενάριο
Εν τω μεταξύ, στο V&A, στην έκθεση Naomi: Στη μόδαένα βίντεο της πτώσης του σούπερ μόντελ κατά τη διάρκεια μιας επίδειξης της Vivienne Westwood το 1993 δεν είναι μια ντροπαλή προσθήκη, αλλά κάτι που εξανθρωπίζει την Campbell πέρα από την εικόνα της μόδας στον Αμαζόνιο. Πέφτει, σηκώνεται, χαμογελάει. Το ψεύτικο του να είσαι άνθρωπος σιγοβράζει για άλλη μια φορά όταν παίζεται ένα βίντεο με το Αγγλικό μοντέλο να εγκαταλείπει την κοινωνική υπηρεσία στο τμήμα υγιεινής της πόλης της Νέας Υόρκης. Η τιμωρία για πλημμέλημα (σε μια κρίση θυμού στην αρχή, είχε πετάξει ένα τηλέφωνο σε έναν υπάλληλο) ήταν χαμηλή, αλλά πάντα η έξυπνη επικοινωνιακή, χρησιμοποιούσε τις εισόδους και τις εξόδους της από το τμήμα ως πασαρέλα, χρησιμοποιώντας ρούχα. να στείλει ένα ευρύτερο μήνυμα στο κοινό και στον κλάδο.
Η Naomi Campbell στο V&A | Φωτογραφία: Marco Bahler
Τα παπούτσια Vivienne Westwood που έπεσε ο Κάμπελ φορώντας στην πασαρέλα | Φωτογραφία: Kevin Percival
«Ήταν σημαντικό να αντιμετωπιστεί η πίεση που ήρθε όταν ήταν στο προσκήνιο και πώς επέλεξε να αντιμετωπίσει εκείνη τη στιγμή. Αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη μόδα ως εργαλείο», λέει η επιμελήτρια Sonnet Stanfill, η οποία πήρε συνέντευξη από την Campbell για 18 μήνες ενόψει της έκθεσης (μέχρι τον Απρίλιο του 2025) που γιορτάζει τις δημιουργικές της συνεργασίες, τον ακτιβισμό και τον πολιτιστικό της αντίκτυπο μέσω της δουλειάς των ηγετών. παγκόσμιοι σχεδιαστές και φωτογράφοι. «Την τελευταία ημέρα της κοινωνικής εργασίας, φόρεσε ένα βραδινό φόρεμα Dolce & Gabbana με κρύσταλλο Swarovski. Η ζώνη είναι ένας μεγάλος μεταλλικός κορσές που δένεται με κλειδαριά και κλειδί – ένα νεύμα ίσως για την εμπειρία της στο γήπεδο. Εκτίθεται στο V&A.”
Οι εκθέσεις εγείρουν το ερώτημα: ποιος είναι ο ορισμός της «δύσκολης», «διαβόητης» ή με τα λόγια μιας καταδικασμένης πρώην POTUS, «κακής» γυναίκας; «Αν ζητάς αυτό που θέλεις και δεν θεωρείσαι αρκετά σημαντικός, θεωρείσαι «δύσκολος»», λέει η Zahra Khan, ιδρύτρια του Art Divvy, μιας πλατφόρμας που στοχεύει να επεκτείνει την παγκόσμια εμβέλεια της τέχνης της Νότιας Ασίας. «Για να φτάσουν στα δωμάτια ή τους κύκλους που κατείχαν αυτές οι γυναίκες, θα έπρεπε να είναι δύσκολο». Ο Κάμπελ δίδασκε σε καλλιτέχνες μακιγιάζ πώς να δουλεύουν με μαύρους τόνους δέρματος. Η Yoko Ono δεν διέλυσε τους Beatles. «Καμία γυναίκα δεν είναι τόσο ισχυρή. Αλλά αυτές οι γυναίκες συνηθίζουν ξανά και ξανά ως αποδιοπομπαίοι τράγοι. Όλοι γνωρίζουμε τη φήμη της Naomi. Είναι δίκαιο; Αμφιβάλλω. Έχασε την ψυχραιμία της μια φορά; Ναί. Ίσως και δύο φορές. Πόσο συχνά εμφανίζεται ένας άντρας να ουρλιάζει σε μια αίθουσα συνεδριάσεων ή να ξεσπάει θυμό;» ρωτάει ο Σκοτ.
Η Naomi στη μόδα έκθεση | Φωτογραφία: Peter Kelleher
Μια σύγχρονη απήχηση
Μέσα από μια επανεξέταση χρησιμοποιώντας το πλαίσιο, τον φακό του χρόνου που περνά και ένα σύγχρονο κοινό έτοιμο να γνωρίσει ξανά αυτές τις γυναίκες, οι λεπτότερες λεπτομέρειες των ιστοριών τους έρχονται στο προσκήνιο. Το να βγάζεις τη Gala από τις σκιές και να την τοποθετείς στη λαϊκή κουλτούρα μέσω μιας συνεργασίας με την εικονογράφο Carla Fuentes είναι έξυπνο και συναρπαστικό. Στο La Roca Village, χειροποίητοι πίνακες καλύπτουν τους τοίχους, απεικονίζοντας μια επανάληψη του Gala του 2024 ως σύγχρονου παράγοντα επιρροής. Στο ένα, είναι απλωμένη σε μια ξαπλώστρα, η μαργαρίτα στο ένα χέρι και η κάμερα έτοιμη για selfie στο άλλο.
Ένας πίνακας της Carla Fuentes του Gala Dalí στο χωριό La Roca
Το πορτρέτο του Gala Dalí στο La Roca Village | Φωτογραφία: Alba Ricart
Εν τω μεταξύ, οι φωτογραφίες του Jordi Bernadó, επίσης μέρος της έκθεσης, ενσωματώνουν το Gala στο χώρο της. Στην κουζίνα του κάστρου φέρεται ευγενικά μια στολή ραπτικής παγιέτας από δύο κομμάτια Christian Dior. Το φόρεσε χορεύοντας με μια βασική κρατική βοήθεια στην Αμερική. Η εικόνα αμφισβητεί τους κανόνες φύλου που υπήρχαν στην εποχή της, που σίγουρα δεν τηρούσε.
Το φόρεμα του Musée du Louvre σχεδιάστηκε από τον Dior το 1949 | Φωτογραφία: Jordi Bernadó
Ομοίως, σε Yoko Ono: Music of the Mind (μέχρι τον Σεπτέμβριο), η δουλειά της καλλιτέχνιδας διαχωρίζεται από τη σχέση της με τον Λένον. «Ο ακτιβισμός της για την ειρήνη αισθάνεται απίστευτα επείγουσα στην κατάσταση του κόσμου αυτή τη στιγμή», λέει η Catharine Wood, διευθύντρια εκθέσεων και προγραμμάτων στην Tate Modern σχετικά με το γιατί η έκθεση κερδίζει δυναμική. Η νεότερη γενιά τη βλέπει ως καλλιτέχνη από μόνη της. Μέσω της συγγραφής επιστολών, της διδακτικής τέχνης, της περφόρμανς και των διαδραστικών κομματιών, κερδίζει δημοτικότητα μεταξύ μιας νέας γενιάς.
Γρανάζια στον τροχό
Τα μουσεία, ωστόσο, για τα πολιτιστικά κέντρα που είναι, είναι και ήπια δύναμη για μεγαλύτερα πολιτικά συστήματα. «Ακόμα κι αν μια επιμελήτρια έχει τη φιλοδοξία να κάνει μια φεμινιστική έκθεση, συνήθως θα υπάρχουν άλλες δυνάμεις που παίζουν στο παρασκήνιο που θα μπορούσαν να υποτάξουν αυτά τα μηνύματα», μου θυμίζει η Coraça.
Θα ήθελα να δω έναν τοίχο ντροπής αφιερωμένο στον ταμπλόιντ Τύπο για τον ρητό μισογυνισμό και την ξενοφοβία στην οποία υπέβαλαν τη Γιόκο Όνο τη δεκαετία του ’70; Ναί. Θα ήθελα να δω περισσότερο από την προσωπικότητα του Campbell να λάμπει παρά μια κατασκευασμένη εικόνα κάποιου που τοποθετείται σε ένα βάθρο; Ισως. Μακάρι η ιστορία της Gala να ήταν πιο παραγωγική και το επόμενο θέμα του Met Gala να ήταν αφιερωμένο στον μύθο της; Κόλαση, ναι.
Προς το παρόν όμως, απλώς προσπαθώ πραγματικά να γνωρίσω αυτές τις γυναίκες, και Θεέ μου, ήταν υπέροχες.
Ο συγγραφέας είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος με έδρα το Λονδίνο και γράφει για τη μόδα, την πολυτέλεια και τον τρόπο ζωής.
