Βηρυτός, Λίβανος – Η δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα την Παρασκευή έχει καλύψει μια σειρά από χτυπήματα στο σιιτικό κίνημα του Λιβάνου τις τελευταίες εβδομάδες.
Το Ισραήλ έχει σκοτώσει μεγάλο αριθμό ανώτερων ηγετών και διοικητών, καθώς και μεσαίων και κατώτερων μελών. Έχει επίσης διεισδύσει σε μεγάλο βαθμό στο δίκτυο επικοινωνιών της Χεζμπολάχ, όπως αποκαλύφθηκε στις επιθέσεις τηλεειδοποίησης και ραδιοτηλεόρασης στα μέσα Σεπτεμβρίου.
Αυτά τα μεγάλα πλήγματα – τόσο στο ηθικό όσο και στις δυνατότητες της ομάδας – εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το εάν η Χεζμπολάχ θα μπορέσει να διατηρήσει τον ισχυρό της ρόλο στην εσωτερική πολιτική του Λιβάνου και να αντισταθεί σε μια πιθανή ισραηλινή εισβολή, είπαν αναλυτές στο Al Jazeera.
«Η Χεζμπολάχ είναι πολύ ευάλωτη. Ως οργανισμός που έχει αποδεκατιστεί, είναι δύσκολο να τους δούμε να επιστρέφουν στην κανονικότητα σύντομα», δήλωσε ο Mohanad Hage Ali, ειδικός στον Λίβανο και ανώτερος συνεργάτης του Carnegie Middle East Center.
Ένα κενό ρεύματος;
Από το τέλος του 15ετούς εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου το 1990, η Χεζμπολάχ έχει εδραιώσει τον σταθερό έλεγχο της σιιτικής πολιτικής στη χώρα υπερασπιζόμενος την ταυτότητα, τη θρησκεία και την αντίσταση ως ελιξίριο για την προστασία από το Ισραήλ και τον ρόλο των ΗΠΑ στην περιοχή.
Η φιλοσοφία της ομάδας είχε έντονη απήχηση στις σιιτικές κοινότητες, οι οποίες ήταν χαρούμενες όταν η Χεζμπολάχ απελευθέρωσε τον νότιο Λίβανο από 18 χρόνια ισραηλινής κατοχής το 2000.
Καθώς η Χεζμπολάχ συσσώρευε περισσότερη δύναμη, πλούτο και όπλα, έγινε σταδιακά η κυρίαρχη δύναμη στην πολιτική σκηνή του Λιβάνου, καθιστώντας την έναν πολικό παράγοντα στη χώρα. Οι κατηγορίες για ανάμειξη στη δολοφονία των αντιπάλων της υποστήριξαν τη Χεζμπολάχ, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας του σουνιτικού ηγέτη Ραφίκ Χαρίρι το 2005. Η Χεζμπολάχ έχει επανειλημμένα αρνηθεί οποιαδήποτε ανάμειξη, αλλά ένα μέλος της ομάδας κρίθηκε ένοχο για τη δολοφονία του Χαρίρι από ένα δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών στο 2020.
Το 2008, η Χεζμπολάχ έστρεψε ακόμη και τα όπλα της εναντίον των συμπατριωτών της Λιβανέζων, πυροδοτώντας μια αντιπαράθεση που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου.
Η Χεζμπολάχ ανταποκρινόταν σε μια απόφαση της λιβανικής κυβέρνησης να απενεργοποιήσει το ιδιωτικό δίκτυο επικοινωνίας της ομάδας, επιπλέον στοιχεία για εκείνους που ονόμασαν την ομάδα ως κράτος εν κράτει – και ένα που εμπόδιζε το λιβανικό κράτος να είναι αρκετά ισχυρό για να κυβερνήσει σωστά τη χώρα.
Λίγα χρόνια αργότερα, η Χεζμπολάχ έστειλε μαχητές για να υποστηρίξουν τον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ κατά τη διάρκεια μιας εξέγερσης υπέρ της δημοκρατίας. Η εξέγερση μετατράπηκε γρήγορα σε εμφύλιο πόλεμο, αφού η συριακή κυβέρνηση έστρεψε τα όπλα της εναντίον του λαού της, οδηγώντας στο θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων.
Παρασύροντας τον Λίβανο σε περιφερειακές συγκρούσεις –συχνά κατ’ εντολή του υποστηρικτή της, του Ιράν– η Χεζμπολάχ έβλαψε τη δημοτικότητά της στο εσωτερικό και βάθυνε τη ρήξη της με αντίπαλες σεχταριστικές φατρίες. Τώρα, αυτές οι φατρίες μπορεί να κοιτάξουν να κεφαλαιοποιήσουν την προφανή αδυναμία της Χεζμπολάχ για να επιβεβαιώσουν εκ νέου τη δική τους κυριαρχία, λένε οι ειδικοί.
«Η κατάρριψη των δυνατοτήτων της Χεζμπολάχ πιθανότατα θα εμψυχώσει τους αντιπάλους της και τις αντιιρανικές δυνάμεις εντός του Λιβάνου», δήλωσε ο Imad Salamey, ειδικός στον Λίβανο και πολιτικός επιστήμονας στο Lebanese American University.
Οι χριστιανικές και σουνιτικές φατρίες στη χώρα βλέπουν εδώ και πολύ καιρό τη Χεζμπολάχ ως ουσιαστικά επικίνδυνο του λιβανικού κράτους μέσω της στρατιωτικής του δύναμης. Η ένοπλη πτέρυγα της Χεζμπολάχ είναι ισχυρότερη από τον λιβανέζικο στρατό λόγω της υποστήριξης που έχει λάβει από το Ιράν.
Αλλά με την ομάδα τώρα να είναι σαφώς αποδυναμωμένη, οι εγχώριοι αντίπαλοι της Χεζμπολάχ θα μπορούσαν να αδράξουν την αλλαγή για να απομονώσουν περαιτέρω την ομάδα.
Υπάρχουν ήδη εκκλήσεις προς τον Λίβανο να εκλέξει έναν νέο πρόεδρο που δεν ευθυγραμμίζεται με κανέναν ουσιαστικό τρόπο με τη Χεζμπολάχ. Και τη Δευτέρα, ο Πρωθυπουργός του Λιβάνου Νατζίμπ Μικάτι είπε ότι ήταν έτοιμος να αναπτύξει τον στρατό στο νότιο Λίβανο για να εφαρμόσει ένα ψήφισμα του ΟΗΕ που θα τερματίσει την ένοπλη παρουσία της Χεζμπολάχ στην περιοχή αυτή.
Η δήλωση του Μικάτι ήρθε μετά από συνάντηση με τον σιίτη πρόεδρο του κοινοβουλίου Nabih Berri, συχνά ενδιάμεσο μεταξύ της Χεζμπολάχ και των φατριών που αντιτίθενται σε αυτήν.
«Οι πολιτικές φατρίες που αντιτίθενται εδώ και καιρό στην κυριαρχία της Χεζμπολάχ, ιδιαίτερα εκείνες που ευθυγραμμίζονται με τα δυτικά συμφέροντα, μπορεί να το δουν ως ευκαιρία να πιέσουν για πιο ριζικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης ευθυγράμμισης με τη Δύση», είπε ο Salamey στο Al Jazeera.
Σύμφωνα με τον ειδικό, το πιθανό κενό εξουσίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε εμφύλιες διαμάχες και σε κατάρρευση της κοινωνικής τάξης – και θα μπορούσε να δελεάσει τους παγκόσμιους παίκτες να εκμεταλλευτούν το χάος για τα δικά τους συμφέροντα.
Ακόμη και πριν από την τρέχουσα κλιμάκωση μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, ο Λίβανος ήταν εξαιρετικά εύθραυστος.
Η χώρα έχει ένα ομολογιακό σύστημα, πράγμα που σημαίνει ότι οι πολιτικές θέσεις προορίζονται για μέλη συγκεκριμένων θρησκευτικών αιρέσεων. Η ξένη εμπλοκή μπορεί επομένως να επιδεινώσει τη λεπτή ισορροπία δυνάμεων της χώρας. Ο Λίβανος είναι επίσης χωρίς πρόεδρο για σχεδόν δύο χρόνια, αφού οι πολιτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ, δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για έναν υποψήφιο. Στο μεταξύ, η χώρα διέρχεται μια εξουθενωτική οικονομική κρίση, αναγκάζοντας περισσότερους ανθρώπους στη φτώχεια, ακόμη και πριν από το ξέσπασμα της τρέχουσας σύγκρουσης.
«Με τη στρατιωτική και πολιτική δύναμη της Χεζμπολάχ να υπονομεύεται σοβαρά, ο Λίβανος μπορεί να εισέλθει σε μια περίοδο αυξημένης αστάθειας και αβεβαιότητας, όπου η έλλειψη ισχυρού παράγοντα για να καλύψει το κενό εξουσίας θα μπορούσε να κάνει τη χώρα πιο ευάλωτη σε εξωτερικές επεμβάσεις και εσωτερικό κατακερματισμό», είπε ο Σαλαμέι.
Ο ρόλος του Ισραήλ;
Ενώ η Χεζμπολάχ εμφανίζεται αδύναμη, οι χριστιανικές και σουνιτικές φατρίες πιθανότατα δεν θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν την αδυναμία της Χεζμπολάχ αν δεν ευθυγραμμιστούν με το Ισραήλ, υποστηρίζει ο Salamey.
Πιστεύει ότι το Ισραήλ θα γίνει η νέα κυρίαρχη δύναμη στον Λίβανο μέσω της εναέριας υπεροχής του και ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να διοχετεύσει υλική και οικονομική υποστήριξη σε φατρίες που θέλουν να απομονώσουν τη Χεζμπολάχ.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, το Ισραήλ παρείχε πολιτική και οικονομική υποστήριξη στο δεξιό Χριστιανικό Κόμμα Kataeb, το οποίο διέπραξε μια σειρά από σφαγές και παραβιάσεις δικαιωμάτων, προκειμένου να καταπολεμήσει την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Αυτή τη φορά, είπε ο Σαλαμέι, ο Λίβανος μπορεί να εμπίπτει σε μια ρύθμιση ασφαλείας σε γενικές γραμμές παρόμοια με αυτή της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, όπου το Ισραήλ συνεπιλέγει την Παλαιστινιακή Αρχή για να εμβαθύνει την επιρροή και την κατοχή της.
«Η εναέρια κατοχή είναι αρκετή για να υπαγορεύσει τις πολιτικές ρυθμίσεις και τις ρυθμίσεις ασφαλείας (στο Λίβανο)», είπε ο Salamey στο Al Jazeera. «(Και) σε αντίθεση με τη Δυτική Όχθη, το Ισραήλ θα μπορούσε να βρει περισσότερους συμμάχους και υποστήριξη στον Λίβανο, ιδιαίτερα από σεχταριστικές ομάδες που έχουν περιθωριοποιηθεί υπό την ιρανική ηγεμονία στη Συρία, το Ιράκ και τον Λίβανο».
Ωστόσο, ο Νίκολας Μπλάνφορντ, ειδικός στη Χεζμπολάχ στο think tank Atlantic Council, είπε ότι το Ισραήλ δεν έχει επιτύχει κανέναν από τους προφανείς πολεμικούς του στόχους. Δεν μπόρεσε να απωθήσει τη Χεζμπολάχ πίσω από τον ποταμό Λιτάνι στο νότιο Λίβανο ή να επιστρέψει με ασφάλεια τους βόρειους κατοίκους της στα σπίτια τους.
Το Ισραήλ, πρόσθεσε, μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μια εισβολή στο νότιο Λίβανο είναι απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων του.
«Πιθανώς οι Ισραηλινοί θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η αεροπορική δύναμη από μόνη της δεν θα αποτρέψει τη Χεζμπολάχ (από την εκτόξευση ρουκετών) και ως εκ τούτου πρέπει να στείλουν στρατεύματα πέρα από τα σύνορα», είπε ο Μπλάνφορντ στο Al Jazeera.
«Όταν συμβεί αυτό, θα βαδίσουν σε ένα έδαφος (και μάχη) για το οποίο η Χεζμπολάχ είχε 18 χρόνια να προετοιμαστεί».
Μπορεί η Χεζμπολάχ να επιβιώσει;
Παρά τα μεγάλα πλήγματα, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πλήρως η ευπάθεια της Χεζμπολάχ, λένε οι αναλυτές. Η Χεζμπολάχ δεν είναι ένας «κορυφαίος» θεσμός, επιτρέποντάς της να ανακάμψει συνήθως από την απώλεια ανώτατων αξιωματικών, σύμφωνα με τον Blanford.
Αναφέρθηκε στον θάνατο του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα το βράδυ της Παρασκευής.
Ο Νασράλα κρυβόταν σε ένα υπόγειο καταφύγιο όταν το Ισραήλ έριξε 80 βόμβες στην τοποθεσία του – καταστρέφοντας κτίρια κατοικιών και πιθανότατα σκοτώνοντας αμέτρητους αμάχους – στη Νταχιγιέ, ένα κατεστραμμένο πλέον προάστιο της πρωτεύουσας του Λιβάνου, Βηρυτού.
«Η πιθανότητα να σκοτωθεί ο Νασράλα υπήρχε πάντα, γι’ αυτό υπάρχει ένας μηχανισμός για την εκλογή νέου ηγέτη», εξήγησε ο Μπλάνφορντ.
Ο Hage Ali, από το Carnegie, είναι λιγότερο αισιόδοξος ότι η Χεζμπολάχ θα επιβιώσει με τη σημερινή της μορφή.
Τόνισε ότι το Ισραήλ αποδεκατίζει την ανώτερη ηγεσία της Χεζμπολάχ μέσω δυσανάλογων χτυπημάτων που καταστρέφουν και ξεριζώνουν τη σιιτική κοινότητα.
«Είναι σαν ψάρεμα με έκρηξη ή δυναμίτη», είπε στο Al Jazeera. «(Το Ισραήλ) σκοτώνει εκατό ψάρια, μόνο και μόνο για να πάρει τα λίγα που θέλει».
Μακροπρόθεσμα, ο Hage Ali πιστεύει ότι το Ισραήλ στοχεύει να επιβάλει τα Ψηφίσματα Ασφαλείας 1701 και 1559 των Ηνωμένων Εθνών, αντίστοιχα.
Ο πρώτος καλεί τη Χεζμπολάχ να υποχωρήσει στα βόρεια του ποταμού Λιτάνι και τις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ να κυβερνήσουν μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Το τελευταίο ζητά τον αφοπλισμό όλων των πολιτοφυλακών στον Λίβανο, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ.
Αυτά τα μέτρα πιθανότατα θα απαιτούσαν από το Ισραήλ να ξανακαταλάβει τον νότιο Λίβανο – μια κίνηση που θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη Χεζμπολάχ, είπε ο Χέιγκ Αλί.
«Δεν βλέπω το Ισραήλ να πετυχαίνει εάν επιβάλει μια μακροχρόνια κατοχή. Η Χεζμπολάχ θα επιστρέψει τελικά με κάποια μορφή. Αυτού του είδους οι (αντιστασιακές) οργανώσεις δεν πεθαίνουν όταν φύγουν οι ηγέτες τους.
«Η Χεζμπολάχ είναι κάτι περισσότερο από μια οργάνωση», πρόσθεσε. «Είναι ένα έργο ταυτότητας που συνενώνει το Ισλάμ και την αντίσταση, τα οποία είναι συνυφασμένα με την ευρύτερη κοινοτική σκέψη και τις αφηγήσεις (της κοινότητας των Σιιτών).
